نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری جغرافیاوبرنامه ریزی روستایی دانشگاه آزاداسلامی بوشهر

چکیده

توسعۀ اجتماعی نقش مهمی در حل مشکلات اساسی و مقابله با فقر ایفا کرده و سعی در توزیع مجدد منابع و بهبود وضعیت موجود و کارآمدتر شدن بنیان­های جامعه دارد. این بُعد از توسعه که در پی استقرار عدالت، کاهش نابرابری‌های اجتماعی ـ اقتصادی، توزیع عادلانه، کاهش محرومیت و توانمندسازی فقراست از طرق سنجه­های متعدد و در سطوح مختلف قابل اندازه­گیری است. در این پژوهش توسعۀ اجتماعی در مناطق روستایی تحت 52 مؤلفه در قالب آخرین داده­های رسمی مرکز آمار ایران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. پژوهش حاضر بنیادی و روش به‌کارگرفته توصیفی ـ تحلیلی است که با تکیه بر مطالعات اسنادی ـ کتابخانه­ایی و با استفاده از تکنیک­ وایکور فازی برای تحلیل سطوح درجۀ توسعۀ اجتماعی مناطق روستایی شهرستان­های استان هرمزگان به انجام رسید. جامعۀ آماری پژوهش نیز مناطق روستایی استان هرمزگان، مشتمل بر 2257 روستا در قالب 13 شهرستان بوده است. یافته­های پ‍ژوهش ضمن صحه بر توسعۀ ناموزون استان هرمزگان در ابعاد اجتماعی و مشهود بودن شکاف توسعه، حاکی از آن است مناطق روستایی شهرستان بستک با ضریب 15/0 به لحاظ میانگین برخورداری از مؤلفه­های توسعه، دارای بیشترین توسعه و مناطق روستایی شهرستان­های پارسیان، حاجی­آباد، سیریک، ابوموسی، بندرلنگه، بندرعباس و جاسک در زمرۀ محروم­ترین مناطق از نظر توسعۀ اجتماعی قرار گرفتند. همچنین مناطق روستایی شهرستان­های قشم بشاگرد، رودان، خمیر و میناب در سطح متوسطی از توسعه در زمینۀ اجتماعی قرار گرفتند. این بررسی معتقد است دستیابی به توسعۀ اجتماعی مطلوب و تحقق رفاه نسبی در مناطق کمتر توسعه­یافته، محروم و بسیار محروم، مستلزم بازنگری در وضعیت کنونی، برنامه­ریزی برای افزایش کمی و کیفی منابع موجود، به‌کارگیری ظرفیت‌های جدید، سیاست‌گذاری­های نوین اجتماعی و اتخاذ راهبرد عدالت اجتماعی در تخصیص هدفمند خدمات است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Assessment of Some Elements of Social Development in Rural Areas (Case Study: Hormozgan Province) Yaghoub Zarei

نویسنده [English]

  • yaghoub zarei

چکیده [English]

Social development and combating poverty play a major role in solving basic problems and contribute to redistributing resources and improving the efficiency of the existing foundations of society. This development is based on justice, reducing socio-economic inequalities, distribution, reducing deprivation and empowerment of the poor, which can be measured through various measures at different levels. In this study, social development in rural areas was analyzed by 52 elements in the latest official data from the Statistical Center of Iran. This study used a descriptive analytical method based on documents studies and using the Fuzzy VIKOR method to analyze the degree of social development in rural areas inHormozganProvince. The statistical community is composed of 2257 villages in 13 counties. The findings also confirm the inharmonious development of Hormozgan. The social dimension and evidence of the development gap show that the rural areas of thecounty ofBastak by a factor of 0.15 in terms of its average development component. The rural areas counties of Parsian, Haji Abad, Ciric, Abu Musa, Bandar Lengeh, Bandar Abbas and Jask were among the poorest regions in terms of social development. Also, rural areas of the
counties of Qeshm, Bashagard, Rudan, Khamir and Minab were in the moderate level of development in social context. This study reveals that to achieve a desirable social development and realize relative welfare in the less developed, poor and very poor regions, we need to review the current situation, plan to increase the quantity and quality of available resources, use new capacities, new social policies and social justice in the allocation strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social development
  • rural areas
  • Hormozgan Province
  • Fuzz VIKOR
-  ازکیا، م.، زنجانی، ح.، سیدمیرزایی، م و برغمدی، ه. (1393)، «بررسی سطح توسعۀ اجتماعی در شهر تهران»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 6، صص 7ـ21.
-  ازکیا، م  و غفاری،  غ. (1384)، جامعهشناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان.
-  آزاد ارمکی، ت.، مبارکی، م و شهبازی، ز. (1390)، «بررسی و شناسایی شاخص­های کاربردی توسعۀ اجتماعی با استفاده از تکنیک دلفی»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی و فرهنگی، سال اول، شمار، اول، صص 7ـ29.
-  اصغرپور، م. ج، (1393)، تصمیم­گیری­های چندمعیاره، تهران،: انتشارات دانشگاه تهران.
- اصغری­زاده، ع و ذبیجی جامخانه، م. (1392)، «ارزیابی و رتبه‌بندی میزان توسعه‌یافتگی مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک‌های تصمیم­گیری چندشاخصه (مطالعة موردی: دهستان‌های شهرستان ساری)»، فصلنامۀ پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 27ـ48.
-  پیران، پ. (1382)، «سیاست اجتماعی، توسعۀ اجتماعی و ضرورت آن در ایران»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 10، صص 121ـ154.
-  پورطاهری، م (1389)، کاربرد روش­های تصمیم­گیری چندشاخصه در جغرافیا، تهران: انتشارات سمت.
-  تقوایی، م.، احمدیان، م و علی­زاده، ج (1390)، «تحلیل فضایی و سنجش توسعه­یافتگی دهستان­های شهرستان میاندوآب با استفاده از مدل تاپسیس فازی»، فصلنامۀ تخصصی برنامه­ریزی فضایی، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص 131ـ154.
-  توکلی­مقدم، ر.،  نجفی، ا و یزدانی، م (1391)، «انتخاب مدیر پروژه با به‌کارگیری یک رویکرد ترکیبی دلفی ـ ویکور فازی»، فصلنامۀ پژوهش­های مدیریت در ایران، دورۀ 4، شمارۀ 16، صص 4ـ16.
-  حافظ­نیا، م. (1388)، مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: انتشارات سمت.
-  جباری، ح. (1382)، «توسعۀ اجتماعی و اقتصادی: دو روی یک سکه؟»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 10، صص 55ـ80.
-  دهشیری، م. (1393)، «جایگاه هم­افزایی فرهنگی در توسعۀ اجتماعی کشور»، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، دورۀ 2، شمارۀ 6، صص 25ـ44.
-  دین­پناه، غ. (1393)، «بررسی سطح توسعۀ روستایی با تکنیک TOPSIS (مطالعۀ موردی: بخش اصلاندوز شهرستان پارس­آباد)»، فصلنامۀ جغرافیا و برنامه­ریزی، دورۀ 50، شمارۀ 18، صص 175ـ188.
-  زارعی، ی.، مهدوی حاجیلویی، م.، استعلاجی، ع و سرور، ر. (1395)، «تحلیل فضایی شاخص­های توسعه در مناطق روستایی شهرستان دشتستان»، فصلنامۀ نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال هشتم، شماره سوم، پیاپی 31.
-  زاهدی مازندانی، م. (1386)، توسعه و نابرابری، تهران: نشر مازیار.
-  شعمدانی­حق، ع. (1380). ابعاد روش­شناختی توسعۀ اجتماعی (شاخص­های کمی و کیفی)، اولین همایش توسعۀ اجتماعی، وزارت کشور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-  ضرابی، ا و ایزدی، م. (1392)، «تحلیلی بر توسعۀ منطقه­ای استان­های کشور»، فصلنامۀ برنامه­ریزی فضایی، شمارۀ 8، صص 101ـ 116.
-  ضیائیان فیروزآبادی، پ.، انوری، آ و ولایی، م. (1394)، «سطح­بندی میزان توسعۀ روستاهای بخش مرحمت­آباد شهرستان میاندوآب»، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، دورۀ 14، شمارۀ 4، صص 129ـ146.
-  عبداللهی، م (1380)، توسعۀ اجتماعی از دیدگاه جامعه­شناسی امروزی، اولین همایش توسعۀ اجتماعی، وزارت کشور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-  عطایی، م (1389)، تصمیم­گیری چندمعیارۀ فازی، سمنان: انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.
-  فیروزآبادی، ا.، حسینی، ر و قاسمی، ر. (1390)، «مطالعه شاخص­ها و رتبۀ توسعۀ اجتماعی در استان­های کشور و رابطۀ آن با سرمایۀ اجتماعی»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 10، صص 57ـ93.
-  قانعی­راد، م. (1384)، «رویکرد توسعۀ اجتماعی به برنامه­های فقرزدایی در ایران»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 18، صص 223ـ262.
-  کلانتری، خ. (1377)، «مفهوم و معیارهای توسعۀ اجتماعی»، اطلاعاتسیاسی ـ اقتصادی، شمارۀ 131و132.
-  لشکری، م. (1387)، «شاخص­های کمی و کیفی توسعۀ اجتماعی»، اقتصاد و جامعه، شمارۀ 17و18.
- متقی، ا.، ربیعی، ح و قره­بیگی، م. (1394)، «تحلیل فضایی توسعۀ نواحی مرزی شرق کشور، مورد: دهستان­های مرزی استان خراسان­جنوبی»، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دورۀ 14، شمارۀ 4، صص 147ـ167.
-  مقصودی، م. (1380)، نقش گروه­های قومی در توسعۀ اجتماعی. اولین همایش توسعۀ اجتماعی، وزارت کشور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-  نعمتی، ر و رئیسی، غ (1384)، «رتبه­بندی عملکردها در مهندسی ارزش فازی»، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس ملی مهندسی صنایع.
 
-    Chang, C.; Hsu, C. (2009). “Multi-Criteria analysis via the VIKOR method for prioritizing land-use restraint strategies in the Tseng-Wen reservoir watershed”, Journal of Environmental Management, Vol. 11, No. 90, pp. 3226-3230.
-    Chen, L. Y.; Wang, T. C. (2009). “Optimizing partner's choice in IS/IT out sourcing projects: the strategic decision of fuzzy VIKOR”, International Journal of Production Economics, Vol. 1, No. 20, pp. 232-242.
-    Chu, M. T.; Shyu, J.; Tzeng, G. H.; & Khosla, R. (2007). “Comparison among three analytical methods for knowledge communities group-decision analysis”, Expert Systems with Applications, Vol. 33, No. 4, pp. 1011-1024.
-    Estes, R. (2001). Social Welfare and Social Development: Partners or Competitors, USA: University of Pennsylvania.
-    Johnston, M. (1993). Social Development as an Anti-Corruption Strategy. International Anti-Corruption Conference. November, Canada, Quintana, Roo, Mexico.
-    Li, X and Reeves, G. A. (1999). “Multiple criteria approach to data envelopment analysis”, European Journal of Operational Research, Vol. 115, No. 3, pp. 507- 517.
-    Malchfsky, E. (2006). GIS and multi-criteria decision analysis, Published the first volume, Tehran, Iran.
-    Moralesgomes, D. (1999). Transnational social policies, The new development challenges of globalization.IDRC/CRDI.
-    Nancy, R. (2001). “Economic and Social Development: Two Sides of the Same Coin, World Sumiton Social, Development”, Economic Development and Social Responsibility, June 30, Geneva, Switzerland.
-    United Nation. (2002). Financing Global Social Development Symposium, February 7.Annotated Agenda and Program me of Work, Department of Economic and Social Affairs. United Nation, New York.
-    United Nation. (1998). Guiding Principles for Developmental Social Welfare Policies and Programmes in the Near Future. New York United Nation Department of Public Nation.
-    United Nation. (1995). World Summit for Social Development, Copenhagen, United Nation.
-    Opricovic, S.; Tzeng, G. H. (2004). “Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS”, European Journal of Operational Research, pp 445-455.
-    Rao, R. V. (2008). “A decision making methodology for material selection using an improved compromise ranking method”, Materials and Design,  Vol. 10, No. 29, pp 1949-1954.
-    Social Watch (2000). “Social Watch: Civil society monitoring of the Copenhagen commitments”, www.undp.org.
-    Wei, J.; Xiangyi, L. (2008). “The Multiple Attribute Decision- Making VIKOR Method and Its Application”. Wireless Communications, Networking and Mobile Computing, WICOM 08. 4th International Conference, Chain.
-    Xia, H. C.; Li, D. F.; Zhou, J. Y.; & Wang, J. (2006). “M. Fuzzy LINMAP method for Multi-Attribute decision making under fuzzy environments”, Journal of Computer and System Science, No. 72, pp 741-75.