نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، تهران، ایران

2 پژوهشگر، پژوهشکده مطالعات فناوری، تهران، ایران

10.22054/qjsd.2023.70832.2422

چکیده

در سال های اخیر بر تعداد زنان سرپرستخانوار افزوده شده است و مشکلاتی که این زنان و خانواده هایشان با آن رو برو هستند موجب شده سیاست گذاران و نهادهای حمایتی به امر اشتغال و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توجه ویژه‌ای مبذول دارند. هر نوع مداخله اثربخشی نیازمند شناسایی چالش ها و مسائلی است که در این مسیر وجود دارد و مانع از اثربخشی اقدامات و حمایت‌ها می گردد. به این منظور با استفاده از روش فراترکیبِ اسناد این حوزه (66 سند پژوهشی و رسمی) تحلیل و سپس مصاحبه عمیق با مطلعین و ذینفعان در سه سطح خرد (زنان سرپرست خانوار) ، میانه (مددکاران) و کلان (مدیران و تصمیم‌گیران) (24 نفر) انجام شد و تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق تحلیل مضمون صورت پذیرفت. یافته‌های بررسی انجام شده نشان داد در چهار حوزه بسترهای آسیب زا، انواع سرمایه‌های معیشتی، فرایندها و ساختارها و استراتژی‌های معیشتی زنان سرپرست خانوار چالش‌ها و مسائل متعددی وجود دارد که مانع از آن می‌شود که مداخلات حوزه اشتغال و توانمندسازی از اثربخشی لازم برخوردار باشد. اعتبار و روایی پاسخ‌ها مورد بررسی قرار گرفت و تائید شد. در مجموع بر اساس یافته‌های فراترکیب و مصاحبه‌های عمیق 24 چالش عمده و 104 مسئله در این چهارحوزه شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining issues and challenges of employment and empowering female-headed household

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khademi 1
  • Fatemeh Jalali 2
  • Amirali Sharif Mohseni 2

1 Assistant Professor, Technology Studies Institute, Tehran, Iran

2 Researcher, Technology Studies Institute, Tehran, Iran

چکیده [English]

The number of female-headed households has risen in recent years in Iran and the difficulties that these women and their families encounter have prompted politicians and organizations to pay special attention to the employment and empowerment of female-headed households. For this purpose, using the Meta Synthesis method of the documents in this field ( 66 research and official documents ), analysis and then in-depth interviews with informants and stakeholders at three levels of the micro ( female-headed households ), medium ( Social worker), and macro ( Managers and decision makers) were carried out. 24 people were interviewed at different levels of this research. Thematic analysis was then used to analyze the data. The findings in the four areas of vulnerability context, types of livelihood assets, processes and structures, and livelihood strategies of female-headed households reveal that there are many challenges and issues that prevent interventions in the area of employment and empowerment from being as effective as they should be. The validity and reliability of the answers were checked and confirmed. Based on Meta Synthesis and in-depth interview findings, 24 significant challenges and 104 issues were identified in these four areas.
Keywords: female-headed households, empowerment, employment, economic empowerment, social protection

کلیدواژه‌ها [English]

  • female-headed households
  • empowerment
  • employment
  • economic empowerment
  • social protection
  • معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده، (1400)، طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست­خانوار، موضوع بند ت ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه، معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده.
  • احمدنیا، شیرین و قالیباف، کامل. (1396)، "زنان سرپرست خانوار در تهران: مطالعه کیفی تجربیات، چالش‌ها و ظرفیت‌های آن‌ها." رفاه اجتماعی، سال هفدهم، شماره 65: 103-136.
  • آزاده، اعظم و تافته، مریم. (1394)، "روایت زنان سرپرست خانوار از موانع شادمانی (مطالعه موردی زنان سرپرست خانوار تهران)." مطالعات زن و خانواده، سال سوم، شماره 2: 33-60.
  • افشانی، سید علیرضا و زمانی، مسعود. (۱۴۰۰)، "توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در ایران: مروری نظام‌مند." رفاه اجتماعی، سال بیست‌ویک، شماره 80: 45-80.
  • عباس زاده، محمد، بوداقی، علی و علمداری، اقدسی. (1390)، "توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با تأکید بر راهکارهای بومی." همایش ملی توانمندسازی با رویکرد جهاد اقتصادی در کمیته امداد امام خمینی «ره».
  • اکبری ترکمانی، نسرین، قاسمی، وحید و آقابابایی، احسان، (1397)، "توانمندسازی زنان سرپرست خانوار منطقه 5 شهر اصفهان با تاکید بر مؤلفه اشتغال." مطالعات اجتماعی و روانشناختی، شماره 56: 7-36
  • حسن‌پور، اکبر، ابطحی، سید امیررضا، عزیزپور، عبدالصمد و داداشی، مژگان. (1400)، "شناسایی و اولویت‌بندی راه‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار." رفاه اجتماعی، سال بیست‌ویک، شماره 80: 81-115.
  • پرچمی، داود و درخشان، فاطمه، (2019)، "بررسی تطبیقی رابطه توسعه اقتصادِفرهنگ و نظم در جامعه." فصلنامه علوم اجتماعی، سال بیست‌وشش، شماره 86: 1-40.
  • جوادیان، سید رضا، میرزایی، هادی و افراسیابی، حسین. (1398)، "مطالعۀ کیفی دلایل و زمینه‌های مشارکت نکردن زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های توانمندسازی." پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال هشنم، شماره 25: 65-86.
  • حاجی‌لو، وحید، ولی زاده، حبیب و مقیمی، زهرا. (2020)، "شناسایی مؤلفه‌های سازماندهی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در شهرستان چالدران." فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات راهبردی زنان، سال بیست‌وسه، شماره 9: 95-116.
  • شجاع نوری، فروغ، روشنی، شهره، تافته، مریم و خادمی، فاطمه. (1397) "فرا تحلیل پژوهش‌های حوزه زنان سرپرست خانوار طی ۱۰ سال گذشته (با تأکید بر راهکارهای کاهش آسیب‌ها)." معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری: 96.
  • دیپا، نارایان. (1394)، توانمندسازی و کاهش فقر کتاب مرجع بانک جهانی, انتشارات کریمخان.
  • رزمجو، معصومه و فیروزآبادی، آمنه. (1399)، بررسی رابطه بین عوامل فرهنگی و توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار (مطالعه موردی: زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی شهرستان بردسیر). هفتمین کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی علوم تربیتی، روانشناسی و علوم اجتماعی، 1-13.
  • رضایی‌تبار، رضا، زارع، حمید و مقیمی، سید محمد. (1391)، "الگوی تعاملی توانمندسازی از طریق مشارکت‌های اجتماعی در کمیته امداد امام خمینی «ره» با رویکرد مسجدمحوری." مدیریت اسلامی، سال بیستم، شماره 2: 147-173.
  • روشنی، ظهره، تافته، مریم، خسروی، زهره و خادمی، فاطمه، (2020). "شرایط تأثیرگذار بر وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار در ایران و راهکارهای کاهش آسیب‌ها." مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال نهم، شماره 3: 693-717.
  • زارعان، منصوره، زارعی، معصومه و هنردوست، عطیه. (1397)، "توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با تأکید بر برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران." زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، سال شانزدهم، شماره 2: 319-338.
  • ستاره فروزان، آمنه و بیگلریان، اکبر. (1382)، "زنان سرپرست خانوار: فرصت‌ها و چالش‌ها." زن در توسعه و سیاست، سال یک، شماره 5: 35-58.
  • شادی‌طلب، ژاله، رهابی، معصومه و ورمزیار، حسن. (1384)، "فقر درآمدی فقط یک جنبه از فقر زنان سرپرست خانوار." رفاه اجتماعی، سال چعرم، شماره 17:227-248.
  • شیانی، ملیحه و زارع، حنان. (2020)، "فرا تحلیل مطالعات زنان سرپرست خانوار در ایران." مطالعات جامعه‌شناختی، سال بیست و ششم، شماره 55: 67-97.
  • مندگار، علی، رزاقی، حجیه و گنجویی، اشرف. (1397)، "وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی: مطالعه‌ای کیفی در شهر شیراز." نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال سیزدهم، شماره 25: 1-28.
  • فیروزآبادی، سید احمد و دیباجی، شکوه. (2018)، "نقد سیاست اجتماعی در باب زنان سرپرست خانوار در ایران." بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره 2: 25-51.
  • قلی‌پور، آرین و رحیمیان، اشرف. (1390)، "رابطه عوامل اقتصادی، فرهنگی و آموزشی با توانمندسازی زنان سرپرست خانوار." رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 40: 29-62.
  • کتابی، محمود، یزدخواستی، بهجت و فرخی، زهرا. (1382)، "توانمندسازی زنان برای مشارکت در توسعه." زن در توسعه و سیاست، سال اول، شماره 7: 5-30.
  • کرد زنگنه، جعفر و اقبالی، علیرضا. (2017)، "بررسی وضعیت اشتغال زنان سرپرست خانوار در ایران." دو فصلنامه جمعیت، شماره 97 و 98: 15-34.
  • کرمانی، مهدی، مظلوم خراسانی، محمد، بهروان، حسین و نوغانی، محسن. (1394)، "توانمندسازی مبتنی بر کارآفرینی اجتماعی: ارائه یک نظریه زمینه‌ای (مطالعه موردی ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شهرداری تهران)."، دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوازدهم، شماره 2: 107-136
  • کیمیایی، سید علی. (1390)، "شیوه‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار." رفاه اجتماعی، 11 (40): 63-92.
  • محمدی، زهرا. (1385)، زنان سرپرست خانوار. تهران, روابط عمومی شورای فرهنگی، اجتماعی زنان.
  • معیدفر، سعید و حمیدی، نفیسه. (1386)، "زنان سرپرست خانوار: نگفته‌ها و آسیب‌های اجتماعی."، نامه علوم اجتماعی، سال پانزدهم، شماره 32: 131-158.
  • نازک‌تبار، حسین و ویسی، رضا. (1386)، "وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زنان سرپرست خانوار استان مازندران." رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 27: 131-158.
  • کبیر، نایلا. (1389)، جنسیت و توانمندی. تهران، انتشارات آگاه.
  • نقیبی، فریده، باقری، اکرم. (1393)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به آسیب‌های اجتماعی زنان سرپرست خانوار مطالعه موردی زنان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی«ره» و بهزیستی شهرستان بابلسر.کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، حسابداری،مدیریت و علوم اجتماعی: 1-12.
  • نوروزی، فریبا. (1395)، تبیین نظریه‌های راهگشا در ترسیم مدل علی توانمندسازی زنان با تاکید بر توانمندسازی اقتصادی.کنفرانس بین‌المللی نخبگان مدیریت: 1-14.
  • واعظی، کبری و طلسچی، جواد. (1395)، نیازهای زنان سرپرست خانوار. دومین کنگره بین­المللی توانمندسازی جامعه در حوزه علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی.