نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مددکاری اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

کودکان یکی از گروه‌های هدف نظام سیاست‌گذاری اجتماعی در ایران هستند که جایگاه رفاهی آن‌ها تا به امروز محل مناقشه بوده است. بررسی روند تاریخی سیاست‌های اجتماعی معطوف به کودکان در ایران می‌تواند نقشی در شناخت مشکلات مبتلابه این حوزه و به تبع آن کاهش آن‌ها داشته باشد. این پژوهش به بررسی تحولات قانون‌گذاری و نهادی مربوط به کودکان از زمان شکل‌گیری پارلمان در ایران می‌پردازد. روش انجام پژوهش از نوع اسنادی- تاریخی است. در این راستا، به بررسی قوانین و برنامه‌های اجتماع و رویکردهای کلی هر سه دوره‌ی تاریخی به کودکی پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که پهلوی اول مواجهه با کودکان را عموماً از زاویه‌ی دولت-‌ملت‌سازی و نقش آن‌ها در این زمینه مورد بررسی قرار داد و اگرچه اقداماتی برای حمایت از کودکان انجام شد اما دولت سعی داشت که عمدتاً نیازهای کودکان در قالب خیریه‌ها و امور وقفی پاسخ داده شوند. در دوران پهلوی دوم، تلاش‌ها در این زمینه به تدریج شکل سازمان‌یافته‌تر و رسمی‌تر، عموماً در قالب سایر نهادها مانند خانواده به خود گرفت. در دوران جمهوری اسلامی ایران، کودک و کودکی محل توجه بیشتر و جامع‌تری از قانون اساسی گرفته تا سایر قوانین قرار گرفته، با این حال، تنش‌های بین رویکردهای سنتی یا دینی و رویکردهای مدرن، تعیین‌کننده‌ی ماهیت اغلب سیاست-های معطوف به کودکی است که در بسیاری موارد منجر به محروم شدن کودکان از بسیاری حمایت‌ها شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the trend of policy-making and institutional developments related to children in Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Zahedi asl 1
  • Farhad Bazrafkan 2

1 - Professor of Social Work Faculty of Social Sciences. "allameh tabataba'i"University.

2 - PhD student in Social Welfare "allameh tabataba'i"University.

چکیده [English]

Children are one of the target groups of the social policy system in Iran, whose welfare status is still in dispute. Examining the historical trend of child-centered social policies in Iran can play a role in recognizing the problems in this area and, consequently, reducing them. This study examines the legislative and institutional transformations related to children since the formation of the parliament in Iran. The research method is documentary. In this regard, the approved laws and programs and general approaches of all three historical periods to childhood were examined. The results show that although the first Pahlavi era passed laws to protect children, the government tried to respond mainly to the needs of children in the form of charities and endowments. During the second Pahlavi era, efforts in this field gradually took an organized and cohesive form. During the Islamic Republic of Iran, children and childhood received more and more comprehensive attention from the Constitution to other laws. However, tensions between traditional or religious approaches and modern approaches determine the nature of most policies that in many cases has led to children being deprived of much support.

کلیدواژه‌ها [English]

  • child
  • social policy
  • policy-making and institutional transformations
  • of child-centered social policies
  •  

    • اکبری، محمدعلی. (1382)، بررسی برنامه‌ریزی دولتی در حوزۀ تأمین اجتماعی ایران، جلد نخست، انتشارات موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی،چاپ اول.
    • اکبری، محمدعلی. (1383)، بررسی برنامه‌ریزی دولتی در حوزۀ تأمین اجتماعی ایران، جلد دوم، انتشارات موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، چاپ اول.
    • اکبری، محمدعلی. (1395)، رفاه اجتماعی در ایران معاصر، تهران: موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، چاپ اول.
    • امیدی، رضا. (1393)، تحلیل سیاست‌گذاری اجتماعی در ایران (مطالعۀ قانون نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی)، رسالۀ دکتری رشته رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی.
    • آبراهامیان، یرواند. (1389)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه: محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
    • بختیاری، صادق و فریادرس، ولی‌الله. (1393)، «ارتباطات بین رشد اقتصادی، توزیع درآمد و فقر در مناطق روستایی ایران»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال بیست و دوم، شماره 87.
    • بی‌نام، «تعلیم و تربیت در ایران»، ایرانشهر، ج 3، شماره (دی‌ماه 1304).
    • حشمتی رضوی، فضل‌الله. (1392)، تاریخ فرش: سیر تحول و تطور فرشبافی در ایران، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
    • ذکایی، محمد سعید. (1395)، درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران، تهران: انتشارات آگاه، چاپ اول.
    • روزنامه اطلاعات.(1310)، نظامنامه صحیه مدارس، 28 مرداد.
    • زینالی، حمزه. (1382)، نوآوری‌های قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و چالش‌های فراروی آن، رفاه اجتماعی، سال دوم، شماره 7.
    • شفق سرخ. (1305)، سال پنجم، 16 اردیبهشت، شماره 501.
    • صادقی فسایی، سهیلا و عرفان‌منش، ایمان. (1394)، مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی؛ مورد مطالعه: تأثیرات مدرن‌شدن بر خانواده ایرانی، راهبرد فرهنگ، دوره 4، شماره 29.
    • فلور، ویلم. (1371)، اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: نشر توس.
    • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
    • کیلی، مری جین. (1396)، درآمدی بر مطالعات کودکی، ترجمه: علیرضا کرمانی، تهران: نشر ثالث، چاپ اول.
    • مجلس شورای ملی. (1354)، مجموعه قوانین، دورۀ قانون‌گذاری بیست و سوم، 9 شهریور تا 16 شهریور، جلد دوازدهم.
    • مجموعه قوانین سال. (1351)، (نشریه روزنامۀ رسمی کشور شاهنشاهی ایران)، وزارت دادگستری، بی‌جا، بی‌تا.
    • محسنی، منوچهر. (1372)، جامعه‌شناسی پزشکی و بهداشت، تهران: نشر طهوری، چاپ چهارم.
    • مختاری اصفهانی، رضا. (1380)، اسنادی از انجمن‌های بلدی، تجار و اصناف (1300-1320 ش)، جلد اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
    • مرکز آمار ایران. (1395)، سرشماری نفوس و مسکن.
    • مرکز پژوهش‌های مجلس. (1397)، بررسی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، معاونت پژوهش‌های اجتماعی- فرهنگی، کد موضوعی 210.
    • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1365) قانون مربوط به حق حضانت.
    • مسکوب، محمود. (1391)، «مشروطیت، تجدد و اسلام‌گرایی: اقتصاد سیاسی و سیاست اجتماعی در ایران»، در کارشناس، مسعود و مقدم، ولنتاین. (1391)، ترجمه: علی‌اکبر تاج مزینانی و همکاران، انتشارات دانشگاه امام صادق.
    • مشفق، محمود. (1398)، جمعیت سالمند ایران در سال 1405، تهران: موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، وابسته به صندوق بازنشستگی کشوری، چاپ اول.
    • مصوبات هیأت وزیران. (1384)، آیین‌نامۀ ساماندهی کودکان خیابانی.
    • ملک‌زاده، الهام. (1392)، مؤسسات خیریه رفاهی-بهداشتی در دوره رضاشاه، تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ اول.
    • موذن‌زادگان، حسینعلی. (1387)، سیر تحول قوانین کیفری حمایتی کودکان و نوجوانان در حقوق ایران، مجلۀ حقوقی دادگستری، دوره جدید، شماره 63-63.
    • نجم‌آبادی، افسانه. (1381)، حکایت دختران قوچان، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
    • هال، آنتونی و جیمز، میجلی. (1388)، سیاست اجتماعی و توسعه، ترجمه: مهدی ابراهیمی و علیرضا صادقی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ اول.
    • یزدان پناه، محدثه و راغفر، حسین. (1389)، محاسبه شاخص‌های فقر کودکان در بین جمعیت روستایی و شهری (1386-1363)، رفاه اجتماعی، سال نهم، شماره 35.