نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دوره دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

امروزه مسئله فساد اقتصادی در جهان، به یکی از مهم ترین دغدغه های گروه ها و نهادهای اجتماعی و همچنین دولت ها تبدیل شده است. گسترش این پدیده در بیشتر کشورها، جنبه ساختاری و نهادی پیدا کرده است. فساد در طی دو دهه اخیر رشد چشم گیری در ایران داشت است. در مقاله حاضر، نگارنده با استفاده از روش اسنادی و الگوی تحلیلی مبتنی بر تأثیر گذاری سطوح مختلف اجتماعی (سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) بر یکدیگر، به بررسی ریشه ها و فرآیندهای ساختاری شیوع چنین فساد گسترده ای در دستگاه دولتی کشور پرداخته است. بر اساس این الگوی تحلیلی، در دوران پس از انقلاب، با غلبه یابی فرهنگ سیاسی نیروهای مسلط، مشارکت شهروندان و گروه های اجتماعی به انسداد سیاسی انجامید و این امر به وجود آمدن انحصار در بخش اقتصادی را به همراه داشت؛ این انحصار در نهایت منشأ بروز فساد شد. نتایج تحقیق نشان می دهند وضعیت تعامل سطوح یاد شده مثبت نبوده و این امر تأثیرات منفی بر حوزه اقتصادی گذاشته است. در بخش اقتصادی چهار مدل سیاست گذاری غلط را می توان بررسی و ردیابی کرد: دولتی شدن گسترده اقتصاد، رواج سرمایه داری تجاری و مصرف گرایی افسارگسیخته، اتخاذ سیاست های بازتوزیعی و چند نرخی بودن ارز.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of the roots and structural processes of economic and financial corruption in Iran (The period of the Islamic Republic)

نویسنده [English]

  • Ehsan Alini

Ph.D student in the Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabai University

چکیده [English]

Today, the issue of economic corruption in the world has become one of the most important concerns of social groups and institutions, as well as governments. The spread of this phenomenon in most countries has found a structural and institutional aspect. Corruption has grown significantly in Iran over the past two decades. In the present article, the author uses the documentary method and analytical model based on the influence of different social levels (political, economic and cultural) on each other, to examine the roots and structural processes of the prevalence of such widespread corruption in government. According to this analytical model, in the post-revolutionary period, with the dominance of the political culture of the ruling forces, the participation of citizens and social groups led to political obstruction, which led to the creation of monopolies in the economic sector; this monopoly eventually became the source of corruption. The results show that the interaction status of the mentioned levels is not positive and this has negative effects on the economic field. In the economic sector, four erroneous policy models can be examined and traced: the widespread governmentalization of the economy, the prevalence of commercial capitalism and unbridled consumerism, the adoption of redistributive policies, and the multi-currency nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Corruption
  • Structural Processes
  • State
  • Islamic Republic
  •  

    • احمدی امویی، بهمن. (1382)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران: گام نو، چاپ اول.
    • ازغندی، علیرضا. (1389)، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نشر قومس، چاپ دوم.
    • افشار، زین‌العابدین؛ پاک‌سرشت، سلیمان و افشار، سعید. (1397)، «فرآیند شکل‌گیری فساد در ایران بعد از انقلاب»، دو فصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال هفتم، شماره 2: 1 –
    • بشیریه، حسین. (1381)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران؛ دوره جمهوری اسلامی، تهران: نشر نگاه معاصر، چاپ اول.
    • بشیریِ، حسین. (1382)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو، چاپ چهارم.
    • بشیریِ، حسین. (1399)، جامعه‌شناسی سیاسی؛ نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی، چاپ هجدهم.
    • بک، اولریش. (1388)، جامعه در مخاطره جهانی، ترجمه: محمدرضا مهدی زاده، تهران: نشر کویر، چاپ اول.
    • حاتمی، عباس. (1389)، «الگوی آونگی: چهارچوبی برای تحلیل اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره 2: 5 –
    • دانایی‌فرد، حسن؛ صادقی، محمدرضا و مصطفی‌زاده، معصومه. (1394)، «واکاوی و تحلیل تبعات سیاست زدگی بوروکراسی در نظام‌های سیاسی»، اندیشه مدیریت راهبردی، دوره نهم، شماره 2، پیاپی 18: 57 –
    • رحیمی بافقی، علی‌اکبر. (1395)، «بررسی ریشه‌های شکل‌گیری فساد در اقتصاد ایران»، سومین همایش بسترهای فساد مالی واداری در نظام حقوقی ایران با رویکرد اصلاح و توسعه نظام حقوقی.
    • سردار نیا، خلیل اله. (1395)، «ریشه‌های ساختاری فساد اقتصادی ایران در دو دهه اخیر»، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، شماره 1: 99 –
    • سروش، عبدالکریم. (1393)، رازدانی و روشنفکری و دین‌داری، تهران: انتشارات صراط، چاپ ششم.
    • طباطبایی، سید جواد. (1380)، دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران: نشر نگاه معاصر، چاپ اول.
    • عزتی، مرتضی و سلمانی، یونس. (1393)، «بررسی آثار مستقیم و غیرمستقیم تحریم‌ها در رشد اقتصادی ایران با تأکید بر بخش خارجی اقتصاد»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره هفتم، شماره 25: 149 –
    • عظیمی، حسین. (1393)، مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران: نشر نی، چاپ پانزدهم.
    • قنواتی، نسرین؛ وحید، مجید؛ ساعی، احمد و ازغندی، علیرضا. (1396)، «بازتولید ساختار رانتی در ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره هفتم، شماره 25: 203 - 221.
    • کاتوزیان، محمدعلی. (1395)، تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، تهران: نشر نی، چاپ دوازدهم.
    • گیدنز، آنتونی. (1385)، تجدد و تشخص، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی، چاپ پنجم.
    • معید فر، سعید. (1385)، بررسی مسائل اجتماعی ایران، تهران: نشر نور علم، چاپ اول.
    • میرسپاسی، علی. (1384)، تأملی در مدرنیته ایرانی: بحثی درباره گفتمان روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمه: جلال توکلیان، تهران: انتشارات طرح نو، چاپ اول.
    • نصر، سید حسین. (1388)، معرفت و معنویت، ترجمه: ان‌شاءالله رحمتی، قم: انتشارات سهروردی، چاپ چهارم.
    • هابرماس، یورگن. (1381)، بحران مشروعیت، ترجمه: جهانگیر معینی، تهران: گام نو، چاپ اول.