نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار دانشگاه علوم پزشکی کرمان

3 استادیار روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرگز

چکیده

سلامت به لحاظ برخورداری از ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی مفهوم بسیار پویایی است. مجموع نظرات مربوط به معنویت را می­توان در دو رویکرد کلی جمع‌بندی نمود؛ الف) معنویت به­عنوان مفهوم عام معنایابی. ب) معنویت به ­عنوان به هم پیوستگی با خدا / الوهیت. از سویی هیچ یک از رویکردهای غربی قبول ندارند که انسان­ها قرار است خلیفه خداوند روی زمین باشند. بنابراین سوال اصلی این پژوهش این است که بر اساس آموزه­های اسلام سلامت معنوی شامل چه مولفه­هایی است؟ پژوهش کیفی حاضر با روش کتابخانه­ای و تفسیری از قرآن، کتب­ حدیثی، اخلاقی، و نرم­افزارهای تخصصی گنجینه روایات نور، جامع تفاسیر نور و کتابخانه اهل­البیت و با رویکردی علمی‌ـ دینی؛ مولفه­های توکل و حسن ظن به خدا، ایمان و توجه به رضایت الهی، انگیزه و نیت خالص، شکرگزاری، تواضع و فروتنی، صبر، تقوا، عدالت، نماز، ذکر خدا، توبه، تفکر و تعقل، تفکر، شناخت نفس و اعتقاد درست به زندگی پس از مرگ را به­عنوان برخی از مولفه­های سلامت معنوی مبتنی بر آموزه­های اسلام به­دست آورد. ضروری است نظام سلامت کشور و دستگاه­های ذیربط برای ارتقای سلامت در سیاست­ها و راهبردهای خود نهادینه­سازی و گسترش این مولفه­های بومی‌را مدنظر قرار دهند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spiritual Health: Framework, Scope, and Components Based on The Teachings of Islam

نویسندگان [English]

  • ezatollah sam aram 1
  • jafar hezarjaribi 1
  • mohammadmahdi fadakar 2
  • mohammadtaghi karami 1
  • mohammad mahdi shamsaei 3

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار دانشگاه علوم پزشکی کرمان

3 استادیار روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرگز

چکیده [English]

Health is a dynamic concept with regard to physical, psychological, social and spiritual dimensions. All the ideas about spirituality can be summarized in two general approaches: (a) spirituality as a general concept of finding meaning; and (b) spirituality as approaching God/ divinity. No western approach accepts that man is supposed to be God’s representative on the earth. Therefore, the main research question is:what components make up spiritual health, based on Islamic teachings? The study is qualitative, and uses a librarymethod and scientific-religious approach. It uses exegesis of the Quran, Hadith and ethical books, Ganjineh-ye Ravayat-e Noor specialized software, complete volumes of Tafsir Noor, and Ahl-e Beit Library. The study identified the following as the components of spiritual health based on the teachings of Islam: Tawwakul, high opinion towards God, faith, attention to the satisfaction of God, pure motive, thanksgiving, modesty and humility, patience, virtue, justice, prayers, remembrance of God, repentance, thinking and reasoning, self-knowledge, and belief in life after death. It is necessary that the Health Care System and other related organizations consider institutionalizing and propagating these local concepts in their policies and strategies.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Health
  • Spiritual Health
  • Islamic teachings
  • components
-         احمدوند، محمدعلی. (1382)، بهداشت روانی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- اسلام وبهداشت روان، مجموعه مقالات‏، دفتر نشر معارف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پژشکی‏، تابستان 82
- اله­بخشیان، مریم؛ جعفرپورعلوی، مهشید؛ پرویزی، سرور و حقانی، حمید. (1389)، ارتباط سلامت معنوی و کیفیت زندگی در مبتلایان به مولتیپل اسکلروزیس، مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، (طبیب شرق)، شماره 12.
- امیدواری، سپیده. (1385)، سلامت معنوی، مفاهیم و چالش‌ها، فصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرانی، سال اول، شماره اول.
- بالجانی، اسفندیار، خشابی، جواد، امانپور، الهام، عظیمی، ندا. (1390)، بررسی ارتباط بین سلامت معنوی و مذهب و امید در بیماران مبتلا به سرطان،مجله دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره17، شماره 3.
- بویری، ایرج. (1386)، رابطه خوش بینی و سلامت روان و امید به زندگی در بین دبیران مقطع راهنمایی شهرستان ایذه، پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد اهواز.
- توسلی، غلامعباس. (1383)، نظریه­های جامعه­شناسی، تهران: نشر نی.
- پارک، جی، ای، پارک، ک. (1376)، کلیات خدمات بهداشتی، مترجمین: حسین شجاعی تهرانی و ملک افضلی، تهران، نشر سماط.
- جین کتس، پیردی، آلیسون، داگلاس، جنی. (1384)، ارتقا سلامت. (دانش و رفتار)، ترجمه: داوود شجاعی­زاده و دیگران، تهران: آینده­سازان- شهرآب.
- دهخدا، علی اکبر. (1377)، لغت نامه دهخدا، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
- سجادی، حمیرا‏، صدرالسادات، سیدجلال. (1384)، «شاخص­های سلامت اجتماعی»، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال نوزدهم، شماره 7 و 8‏، تهران: انتشارات مؤسسه اطلاعات.
- حجتی، حمید؛ قربانی، مصطفی؛ نظری، رقیه؛ شریف­نیا، سیدحمید و آخوندزاده، گلبهار. (1389)، ارتباط تناوب دعا با سلامت معنوی در بیماران تحت همودیالیز، فصلنامه اصول بهداشت­روانی، 12 (2) (پیاپی 46).
- حجتی، حمید؛ مطلق، معصومه؛ نوری، فرشته؛ شریف­نیا، سیدحمید؛ محمدنژاد، اسماعیل و حیدری، بهروز. (1388)، بررسی ارتباط تناوب دعا با سلامت معنوی در بیماران تحت درمان با همودیالیزمراجعه کننده به مرکز همودیالیز بیمارستان امام رضا شهر آمل،  پرستاری مراقبت ویژه . 2(4).
-         خدارحیمی، سیامک. (1373)، روان شناسی سالمندی، انتشارات آستان قدس رضوی.
- خدارحیمی، سیامک. (1374)، مفهوم سلامت روان شناختی، انتشارات جاودان.
- دژاکام، رضا. (1380)،پیش در آمدی بر جامعه شناسی دین از منظر استاد مطهری، دفتر نشر معارف.
-         دلاور، علی. (1370)، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: مؤسسه نشر و ویرایش.
- رضایی، محبوبه؛ سیدفاطمی، نعیمه و حسینی، فاطمه. (1387)، سلامت معنوی در بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی. مجله حیان14 (4-3).
 - رضایی، محبوبه؛ سیدفاطمی، نعیمه؛ گیوری، اعظم و حسینی، فاطمه. (1386)، ارتباط تناوب دعا کردن و سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی،نشریه پرستاری ایران. 20(52).
- سادوک،  کاپلان. (1382)، خلاصه روانپزشکی علوم/ رفتاری/ روانپزشکی بالینی، مترجم: فرزین رضاعی و رفیعی، انتشارات ارجمند.
سیدفاطمی، نعیمه؛ رضایی، محبوبه؛ گیوری،  اعظم و حسینی، فاطمه. (1385)، اثر دعا بر سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان، فصلنامه پایش. 5 (4).
- شولتز، دوان. (1369)، روان­شناسی کمال­: الگوهای شخصیت سالم،ترجمه: گیتی خوشدل. تهران: نشر نو.
- شولتز، دوان. پی؛ شولتز، سیدنی الن. (1386)، نظریه‌های شخصیت، مترجم: یحیی سید محمدی. ناشر: نشر ویرایش.
- شهنی ییلاق، منیجه، موحد، احمد، شکرکن، حسین. (1383)، بررسی رابطه علی بین نگرش‌های مذهبی، خوش بینی، سلامت روان و سلامت جسمانی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز، مجله علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره سوم، سال یازدهم، شماره 1 و2.
- طاهری، سمیه. (1387)، مقایسه جهت گیری دینی و جنسیت در بین دانشجویان دختر و پسر،پایان نامه کارشناسی رشته روان شناسی.
- عاصمی، زهرا. (1385)، تاثیر مذهب در بهداشت روانی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد تربت جام، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی‌ واحد تربت جام.
- عسگری، پرویز، روشنی، خدیجه، مهری آدریانی، مریم. (1389)، رابطه اعتقادات مذهبی و خوش بینی با سلامت معنوی دانشجویان دانشگاه آزاد اهواز، یافته‌های نو در روانشناسی.
 - غباری بناب باقر‏. (1386)، هوش معنوی‏، فصلنامه علمی‌ پژوهشی اندیشه نوین دینی‏، سال سوم‏، شماره دهم‏.
- فراهانی­نیا، مرحمت؛ عباسی، مژگان؛ گیوری، اعظم و حقانی، حمید. (1384)، سلامت معنوی دانشجویان پرستاری و دیدگاه آن‌ها در مورد معنویت و مراقبت معنوی از بیماران، نشریه پرستاری ایران، 18 (44)،:7-14.
- قرائتی، محسن. (1384)، پرتویی از اسرار نماز، چاپ 13، تهران: انتشارات مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
- کورتیس، آنتونی جی. (1381)، روان­شناسی سلامت، ترجمه: فرامرز سهرابی. تهران:  انتشارات طلوع دانش. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 2000)،
- گرجی، مرضیه. (1391)، رابطه بین هوش معنوی و شادکامی‌و رضایت زناشویی در بین معلمان مدارس عادی و استثنایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه  آزاد ساری.
- موحد، مجید؛ حمیدی زاده، احسان. (1388علم و دین در آرای علوم اجتماعی: از تعارض تا تعامل، فصلنامه اندیشه دینی، دانشگاه شیراز، پیاپی 32.
- موسوی، سید محمد اسماعیل. (1386)، اعجاز معنویت، روزنامه راه نجات، شماره 696.
- نجات، سحرناز و همکاران. (1385)، استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت، ترجمه: و روان سنجی: گونه ایرانی، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره 4، شماره 4.
- Bottom of FormTop of Form
-         نصیری، حبیب اله؛ جوکار، بهرام. (1387)، معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان (گروهی از زنان شاغل فرهنگی)،زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان).
- وولف، دیوید. ام. (1386)، روانشناسی دین، ترجمه: محمد دهقانی، تهران، رشد.