نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشدفلسفه دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله ارزیابی کارشناسان و مدیران فرهنگی از نظام سیاستگذاری فرهنگی آموزش عالی بررسی می‌شود و جایگاه «مدل کثرت در وحدت» و «همزیستی فرهنگ علمی / دانشگاهی و فرهنگ دینی» مورد کنکاش قرار می‌گیرد. روش مورد استفاده مصاحبه نیمه ساختارمند با متخصصان است.یافته‌های تحقیق در مورد مدل کثرت در وحدت فرهنگی حاکی از آن است که در عین حال که در سیاست‌های فرهنگی مورد نظر تا حدود قابل قبولی این مسأله مورد توجه قرار گرفته اما این سیاست‌ها مانند همه سیاست‌های فرهنگی کشور، از غلبه نگاه تصدی­گرانه دولتی و مداخله­ای نهفته در آنها رنج می‌برند. البته، بسته به این که کدام دولت مجری این سیاست‌ها بوده است، میزان این نگاه تصدی گرانه و مداخله‌ای تغییر کرده است. در مورد همزیستی فرهنگ دینی و علمی (دانشگاهی)، تقریباً همه مصاحبه شوندگان این موضوع را یکی از کلیدی‌ترین موضوعات فرهنگی در حوزه دانشگاه می‌دانند، اما ارزیابی آنها این است که سیاست‌های کلی فرهنگی موجود در بخش آموزش عالی توجه کافی به این موضوع ندارد و تمهیدات نظری و عملی لازم برای همزیستی این دو دسته ارزش‌ها و هنجارها را فراهم ندیده است. یعنی، در حالی که در دانشگاه‌ها گرایش به تفسیری عقلانی از دین رو به افزایش است (و این ارتباط مستقیم دارد به افزایش روحیه علم‌گرایی در بین کنشگران دانشگاهی (اعم از اساتید و دانشجویان)، اما بویژه در سال‌های اخیر تأکید بر تفسیری شریعت­گرا از دین رو به فزونی است. بنابراین، به نظر می‌رسد این موضوع در صورت تداوم روند موجود، چالش‌هایی را در پی داشته باشد.     
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Evaluation of The Cultural Policies of State Higher Education System: Plurality in Cultural Unity/ Coexistence of Scientific and Religious Culture

نویسندگان [English]

  • abolfazl morshedi 1
  • hossein khalaj 2

1

2

چکیده [English]

The present paper analyzes the cultural experts’ and managers’ evaluation of cultural policy-making system of Higher Education and explores the place of the “model of plurality in unity” and “coexistence of scientific/education and religious cultures”. The method used is semi-structured interviews with experts. The findings of the research on the model of plurality in cultural unity indicate that this matter has been considered in the cultural policies to an acceptable level. However, these policies, similar to other cultural policies of the country, suffer from the dominance of interventional attitudes by the government. The intensity of such interventional attitudes has been varying depending on the governments responsible for the enforcement of the policies. Regarding coexistence of religious and scientific cultures, almost all of the interviewees considered it as one of the key cultural issues in universities. According to their evaluation, current cultural policies in the higher education sector do not pay due attention to this issue and no theoretical and practical arrangements have been made for the coexistence of these sets of values and norms. In other words, although there is an increasing trend towards rational interpretation of religion in universities (which has a direct correlation with the increasing scientism among the university actors including teachers and students), there has been a growing emphasis on Sharia-oriented interpretation of religion in recent years. Therefore, there seems to be potential challenges if the current trends continue.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy Evaluation
  • Cultural Policies
  • Higher education
  • University Culture
  • Plurality in Unity
-  آدمی‌ابرقویی، علی. (1387)، (گردآوری)، مقدمه­ای بر دانشگاه تمدن­ساز اسلامی؛ بایسته­های نظری (با مقدمه محمدباقر خرمشاد)، دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  آراسته، حمیدرضا. (1383)، آزادی علمی، در دائره­المعارف آموزش عالی(جلد اول)، زیر نظر نادرقلی قورچیان و همکاران، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی
-  ابراهیم آبادی، حسین. (1379)، برنامه­ریزی فرهنگی و اجتماعی در محیط‌های آموزشی و دانشگاه‌ها، در مدیریت و برنامه­ریزی فعالیت‌های دانشجویی، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
-  اسماعیلی، حمید. (1379)، آسیب­شناسی فرهنگی دانشگاه‌ها، تهران: دفتر مطالعات و برنامه­ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم (طرح پژوهشی).
-  امین مظفری، فاروق. (1383)، فرهنگ دانشگاهی، در دائره­المعارف آموزش عالی(جلد اول)، زیر نظر نادرقلی قورچیان و همکاران، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
-  بلیکی، نورمن. (1398)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
-  پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی. (1382)، ارزشیابی عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (مدیر طرح: امیر رستگار خالد).
-  توفیقی، جعفر و همکاران. (1383) . دانشگاه و مسأله اسلامی ‌شدن، در دائره­المعارف آموزش عالی(جلد اول)، زیر نظر نادرقلی قورچیان و همکاران، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
-  توکل، محمد. (1389)، جایگاه دانشگاه در ارتباط با بخش‌های گوناگون جامعه، در جامعه شناسی علم، تهران: انتشارات جامعه شناسان (چاپ دوم).
-  خانیکی،‌هادی. (1383)، تحولات نوین اجتماعی و سیاستگذاری فرهنگی در دانشگاه‌ها، در دائره­المعارف آموزش عالی(جلد اول)، زیر نظر نادرقلی قورچیان و همکاران، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
-  خرمشاد، محمد باقر و علی آدمی‌(1388)، انقلاب اسلامی، انقلاب تمدن ساز؛ دانشگاه ایرانی، دانشگاه تمدن ساز، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 6.
-  دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1384)، شاخص‌های ارزیابی آموزش عالی در جمهوری اسلامی ‌ایران، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی (هیأت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی).
-  دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی. (1379)، مدیریت و برنامه ریزی فعالیت‌های دانشجویی، تهران: دفتر برنامه­ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی. (1380)، دانشگاه؛ رسالت‌ها و ارزش‌ها، تهران: دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی. (1380)، علت یابی و بررسی مسائل فرهنگی دانشگاه‌های ایران، تهران: دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی. (1382)، دانشگاه، جامعه و فرهنگ: گزارش شورای فرهنگی و اجتماعی (به کوشش غلامرضا ذاکرصالحی).
-  دگره، ج. (1389)، تغییرات اجتماعی و نرمهای فرهنگی علم، در جامعه‌شناسی علم، محمد توکل، تهران: انتشارات جامعه شناسان (چاپ دوم).
-  رجب زاده، احمد. (1379)، دانشگاه، دین، سیاست، تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (طرح پژوهشی).
-  سازمان سنجش آموزش کشور. (1387)، گزارش ارزیابی کلان عملکرد وزارت علوم در سال 1386، تهران: سازمان سنجش آموزش کشور.
-  سازمان سنجش آموزش کشور. (1388)، گزارش ارزیابی کلان عملکرد وزارت علوم در سال 1387، تهران: سازمان سنجش آموزش کشور.
-  سلطانی نژاد، احمد. (1388)، نمایه فرهنگی دانشگاه‌ها در سال 1386: رتبه بندی دانشگاه‌ها به لحاظ فعالیت‌های فرهنگی، تهران: اداره کل فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  سیف­زاده، حسین. (1382)، سیاستگذاری فرهنگی و میزان مداخله دولت در آن: تأمل نظری در «سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز»، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبات، وبگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی
شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1387)، طرح ارزیابی فرهنگی، سیاسی و دینی دانشگاه‌ها (85-1375) بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (هیأت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی ) (منتشر نشده).
-  شورای عالی انقلاب فرهنگی. (بی.تا)، گزارش ارزیابی کمی‌دانشگاه‌ها از سال 79 تا 86، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیأت نظارت و ارزیابی علمی ‌و فرهنگی (منتشر نشده).
-  صالحی امیری سید رضا و امیر عظیمی‌دولت آبادی. (1387)، مبانی سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
-  صباغیان، زهرا. (1388)، فرهنگ دانشگاهی؛ یک چارچوب پژوهشی، در رویکردها و چشم اندازهای نو در آموزش عالی، به اهتمام محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
-  صدیق سروستانی، رحمت ا... و قاسم زائری. (1388)، چالش‌های برنامه­ریزی فرهنگی در ایران، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی ‌(معاونت پژوهشی) و مرکز تحقیقات استراتژیک.
-  طبرسا، غلامعلی. (1382)، تبیین چالش‌های فراروی سیاستگذاری در حوزه فرهنگ، در کتاب «سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز»، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-  ظریفیان، غلامرضا. (1380)، مطالبات فرهنگی و اجتماعی دانشجویان؛ تنگناها و راهبردهای مدیریت‌های دانشگاهی، در علت یابی و بررسی مسائل فرهنگی دانشگاه‌های ایران، دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
معاونتفرهنگیواجتماعیوزارتعلوم. (1386)، سند اهداف، راهبردها و برنامه‌های معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران: معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
-  فاضلی، نعمت ا.... (1387 الف)، فرهنگ دانشگاهی در ایران و بریتانیا؛ مطالعه‌ای تطبیقی در علل ناکارآمدی آموزش دانشگاهی در ایران، در فرهنگ و دانشگاه (منظرهای انسان شناسی و مطالعات فرهنگی)، تهران: نشر ثالث.
-  فلیک، اووه. (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: ‌هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-  قاضیان، حسین. (1382)، بن بست سیاست فرهنگی در ایران امروز، در کتاب «سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز»، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.
-  کاشی، محمدجواد. (1382)، سیاستگذاری اقتدارگرایانه و دمکراتیک فرهنگی، در کتاب «سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز»، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.
معاونت دانشجوییوزارتعلوم، تحقیقاتوفناوری. (1384)، گزارش "مروری بر برنامه‌ها و عملکرد معاونت دانشجویی در طی سال‌های 1376 تا 1384"، تهران: معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
معاونتفرهنگیواجتماعیوزارتعلوم تحقیقاتوفناوری. (1386)، دانشگاه تمدن­ساز؛ سند اهداف و راهبردهای معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، چاپ دوم، تهران: معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
-  معیدفر، سعید. (1386)، دانشگاه و دگرگونی ارزش‌ها، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-  وحید، مجید. (1382)، از فرهنگ سیاستگذاری تا سیاستگذاری فرهنگی، در کتاب «سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز»، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-  وحید، مجید. (1383)، نگرشی بر سازمان و «منطق» حاکم بر آن؛ سه سال با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (بخش پژوهش)، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65.
-  وحید، مجید. (1384)، جستاری پیرامون مشکل سیاستگذاری در ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 67.
-  هاولت، مایکل و ام رامش. (1380)، مطالعه خط مشی عمومی، ترجمه: عباس منوریان و ابراهیم گلشن، تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.