نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

شیوع بیمارگونة ترجمه و اقتباس در گسترة تلاش‏های علمی در حوزه علوم اجتماعی موجب گردیده است، تولیدات علمی که برگرفته از منابع متعدد و بعضاً متنوعی می‏باشند، فاقد دقت‏نظر در پدیده‏های مورد بررسی، شوند. به‏نظر می‏رسد که  مشهورات، مبنای تحلیل‏ها قرار گرفته و سهل‏الوصول بودن، دلیلی بر حقانیت استدلال‏ها تلقی می‏شود. در چنین فضایی، تکثیر تولیدات بر اساس استناد نویسندگان به یکدیگر، تدریجاً زمینه‏ساز سرعت در تولید آثار علمی در حوزه علوم اجتماعی گردیده و افزایش آثار تولیدی، زحمت تولید آثار جدید (از نظر زمانی و نه از نظر محتوا) را بسیار کاهش داده است. ارجاع به آثار متعددی که بر اساس مشهورات و نه همراهی و کاووش عمیق در خصوص پدیده‏های اجتماعی مورد بررسی، تولید شده‏اند، از یک‏سو زحمت مستندسازی (پشتوانه‏سازی) را به کلی از موضوعیت انداخته و از سوی دیگر عملاً مانعی برای مواجهه مستقیم و بی‏واسطه با پدیده‏های اجتماعی در کشور گردیده است.
در چنین فضای ملتهبی که البته فارغ از دغدغه‏ها و نیازها نبوده و نیست، نمی‏توان صرف تولید اثری جدید را، مثبت و راهگشا دانست و این واقعه را تولیدی محتوایی پنداشت. به نظر می‏رسد حجم انبوه تولید آثار در حوزه علوم اجتماعی عمدتاً ناظر بر افزایش کمیّت است که با توجه به مکانیسمی که توضیح داده شد، سرعت آن به نحو روزافزونی در حال افزایش می‏باشد، اما تولیدی که ناظر بر محتوا بوده، نیازی حیاتی است که به ندرت برآورده شده است. آیا وقت آن نرسیده است که لحظه‏ای درنگ نماییم و در مورد چرایی تکرار بی‏حاصل پرسش‏ها و پاسخ‏هایی که «بن‏بست‏اندیشی» را به‏ جای تلاش و نگاه به آینده بر ذهنیت‏ها و رفتارها تحمیل می‏نمایند، بیندیشیم؟
مجموعه تحقیقات مسئله‏محور و روشمندی که به ‏صورت مستمر در طی بیش از چهار دهه به انجام رسیده‏اند، محتوای کتاب انسان‏شناسی یاریگری را تشکیل می‏دهند. در واقع، دکتر مرتضی فرهادی با چنین اقدام خطیری در فضای کنونی، فراخوانیْ عینی[1] برای تأمل و پرسش با هدف "تولید" در حوزة علوم اجتماعی به‏ جای ترجمه، اقتباس و تکرار داده‏اند. این کتاب، هرچند داعیه‏دار نخستین گام‏های شکل‏گیری حوزه جدیدی در انسان‏شناسی است، اما عملاً تجدیدنظرطلبیِ عینی و عملیاتی بسیار قوی در حوزه مسئله‏شناسی جامعه ایرانی ـ اسلامی و بلکه ساخت‏یابی جوامع بشری و بازبینی تفکرات قالبی (Stereotypes)، انتقادات ایستا و غیرسازنده، تحلیل‏های بن‏بست‏اندیشی و احساسات ناامیدانه نسبت به حال و آینده می‏باشد. در واقع، برخلاف بیشتر آثار انتقادی که صرفاً وجه سلبی نقد را به نمایش می‏گذارند، در این اثر، همنشینی سلب و ایجاب در سایه استفاده از آراء متنوع اندیشمندان با تعلقات فکری متفاوت در زمانهای گوناگون، سکویی مناسب برای عبور از روزمره‏گی در اندیشه‏ورزی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‏باشد. با برداشتن گام‏هایی بلند و استوار که مرهون بیش از چهار دهه تلاش کنجکاوانه و عالمانه در صحنه میدانِ واقعیت‏ها و پدیده‏های اجتماعی بوده است، می‏بایستی فرصت را غنیمت شمرد و در مسیر تثبیت راه پرفایده آغاز شده، تلاشِ برنامه‏ریزی شده نمود

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Paradigmatic Changes in Analyzing Social Problems: From Competition to Cooperation

چکیده [English]

Where is suitable point to departure for analyzing social problems? And what are the backgrounds and factors of social evolutions? As a basic dividing we can study variety of concepts and theories in two paradigms: competition and cooperation. The logic of this division is explained in book of  “Anthropology of yarygari(cooperation)” .This book is based on survey and exploratory researches by Morteza Farhadi ,ph.D . Connected social interactions , backgrounds , definitions , conceptions and the related theories are presented and criticized. Moreover Yarygari  (cooperation) is explained in three different types of “Khodyary” (voluntary contribution), “Hamyary”  (cooperation), “Degaryary” (alternative contribution) besides some other types which are extracted from their combination. By Demonstrating role of cooperation as a rule of social order and analyzing social problems, his worthy effort has light up global structures of cooperation. The mentioned rule is not only decoding communication in human society but also among animals. This rule is less known in sociology and anthropology and its explanation of social problems is limited to a special viewpoint; competition. The effect of western’s competition paradigm led to publicizing the superiority of competition’s systems which invert social evolution in Iran and the countries like that .These countries are talented and productive in different types of tradition of cooperation (also culture of yarygari) and any misunderstanding of their condition causes false prescription. Studying the analyses of important subjects such as participation and political participation in Iranian culture especially the case of Iranian women are samples which show analyzing capacity of new findings and provide more explanations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • competition system
  • cooperation
  • Khodyary
  • Hamyary
  • Degaryary
کتابها
ـ گیدنز، آنتونی. (1386)، راه سوم (بازسازی سوسیال دموکراسی)، ترجمه: منوچهر صبوری کاشانی، تهران: شیرازه.
ـ اصغریان جدی، احمد. (1381)، رمز و راز جنگ (کتاب دوم)، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ـ نولان، پاتریک؛ لنسکی، گرهارد. (1383)، جامعه‏های انسانی (مقدمه‏ای بر جامعه‏شناسی کلان)، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
ـ میکلسن، پریتا. (1387)، روش‏های توسعه (راهنمای عملی و کاربردی برای محققان، مدیران و برنامه‏ریزان)، ترجمه و تألیف: محمدجواد ناطق‏پور، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ـ کریمی درمنی، حمیدرضا. (1389)، یاریگری در ایران (دگر یاری، همیاری، خودیاری)، تهران: کندوکاو.
ـ بودن، ریمون (1383)، مطالعاتی در آثار جامعه‏شناسان کلاسیک (جلد اول)، ترجمه: باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
ـ ملکات، سر ینواس آر؛ استیوز، لزلی (1388)، ارتباطات توسعه در جهان سوم، ترجمه: شعبانعلی بهرامپور، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ـ چاران دوب، شیاما. (1377)، نوسازی و توسعه، ترجمه دکتر مرتضی قره باغیان و مصطفی ضرغامی، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا
ـ سردار، ضیاءالدین؛ آبرامس، ایونا (1379)،‌آشوب، ترجمه آرام قریب، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
ـ ابوالحسنی، علی (مُنذِر) (1386)، آیت‏الله حاج میرسید احمد طباطبایی (برادر سید محمد طباطبایی) پیشگام در امر «تأسیس» و «تصحیح» مشروطیت، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
ـ رهنورد، فرج‏الله. (1385)، دیدمان مشارکت، تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‏ریزی.
ـ باتمانقلیچ، فریور. (1381)، نظام مشارکت زیربنای مدیریت اسلامی (آیات الهی، جلد اول)، تهران: جمهوری .
ـ لورنتس، کنراد. (1353)، تهاجم، ترجمه: هوشنگ دولت‏آبادی، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
ـ لورنتس، کنراد. (1389)، انگشتر حضرت سلیمان (نگاهی نو به رفتار حیوانات)، ترجمه: هوشنگ دولت‏آبادی، تهران: نشر ماهی.
ـ لنسکی، گرهارد؛ لنسکی، جین (1369)، سیر جوامع بشری، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ـ فرهادی، مرتضی. (1382)، کشتکاری و فرهنگ: چون و چراهایی بر کشاورزی صنعتی و شیوه‏های سنتی به‏ورزی و بهداری و توان‏بخشی زمین در ایران، رساله‏ای در باب مردم‏شناسی اقتصادی و کاربردی و دانش‏ها و فن‏آوری‏های سنتی، تهران: وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‏ریزی و اقتصادی، موسسه پژوهش‏های برنامه‏ریزی و اقتصاد کشاورزی.
ـ فرهادی،‌ مرتضی. (1387)، واره (درآمدی بر مردم شناسی و جامعه‌شناسی تعاون)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ ادیبی سده، مهدی. (1387)، جامعه‏شناسی جنگ و نیروهای نظامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت) و اصفهان: دانشگاه اصفهان.
ـ مارتین، ونسا. (1389)، دوران قاجار (چانه‏زنی، اعتراض و دولت در قرن نوزدهم)، ترجمه: افسانه منفرد، تهران: کتاب آمه.
ـ خداپرست، مهدی (1376)، برآیند رقابت (پژوهشی اقتصادی پیرامون مقایسه عملکرد دو رقیب: 1. شرکت‏های تعاونی مصرف. 2. فروشگاه‏های بخش خصوصی، برای جلب رضایت خریداران کالاهای مصرفی) مورد مطالعه: شهر مشهد، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی وابسته به موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.
ـ ـــــــــ (1380)، سیاست اجتماعی، گردآوری و ترجمه: محمدتقی جغتایی و فریده همتی، تهران: سازمان بهزیستی کشور: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
مقالات
ـ پارسونز، تالکوت. (1373)، «دیدار مجدد با کلاسیک‏ها طی حرفه‏ای طولانی» ، آینده بنیانگذاران جامعه‏شناسی، ترجمه: دکتر غلامعباس توسلی، تهران: نشر قومس.
ـ داوری، رضا. (1364)، «ملاحظاتی چند پیرامون جامعه باز و دشمنانش»، کیهان فرهنگی، دی‏ماه، شماره 22.
ـ اوکسال، زو؛ بیدن، سالی. (1389)، «جنسیت و توانمندی: مضامین، رویکردها و تأثیرات سیاستی آن»، توانمندی زنان: نقدی بر رویکردهای رایج توسعه (مجموعه مقالات)، تنظیم و تدوین اعظم خاتم، تهران: آگه.
ـ کلانتری، سید حمید. (1386)، «فرهنگ جهادی: تعریف، توسعه، افول، تدوین و تداوم» مجموعه مقالات برگزیده همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، جمع‏آوری و تنظیم: دکتر محسن ابراهیم‏پور، دکتر صمد رحیمی سوره، علی‏اصغر هدایت‏نژاد و حمید طاهری، تهران: نشر آموزش کشاورزی ـ دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی.
ـ کوزر،‌ لوییس آ.  (1373)، «کاربردهای نظریه کلاسیک در جامعه‏شناسی»، آینده بنیانگذاران جامعه‏شناسی، ترجمه: دکتر غلام‏عباس توسلی، تهران: نشر قومس.
ـ فرهادی، مرتضی. (1367)، «انهدام منابع سنتی آب و پیامدهای ناشی از آن (قسمت اول)» دو ماهنامه جهاد (ترویج کشاورزی و توسعه روستایی)، شماره 115، سال نهم، بهمن و اسفند.
ـ‌ فرهادی، مرتضی. (1388)، «یاریگری و مشارکت در فرهنگ ایران»، نقد ساختار اندیشه (مجموعه مصاحبه توسط علیرضا جاوید و محمد نجاری)، تهران: انتشارات آشیان.
ـ فرهادی، مرتضی (1376)، «گونه‏شناسی "یاریگری‏ها" و تعاونی‏های سنتی در ایران»، کیهان فرهنگی، دی ماه، شماره 22.
ـ علی‏محمدی، سینا (1389)، درباره کتاب «انسان‏شناسی یاریگری»، روزنامه جام جم، یکشنبه 9/3/1389
ـ غزنویان، زهرا. (1389)، درباره کتاب «انسان‏شناسی یاریگری»، سایت انسان‏شناسی و فرهنگ، سه‏شنبه 1/4/1389
ـ نوذری، محمد (1389)، درباره کتاب «انسان‏شناسی یاریگری»، ویژه‏نامه کتاب خردنامه همشهری، شماره 57، شهریور و مهر 1389.
ـ فرهادی، مرتضی. (1376)، «صنعت بر فراز سنت و یا در برابر آن»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی فرهنگ (ویژه‏ علوم اجتماعی)، سال دهم، شماره‏های دوم و سوم، پیاپی 22 و 23. تابستان و پاییز.
ـ گفت‏وگوی نویسنده با صادق احمدیان‏پور (دیماه 1389)
ـ گفت‏وگوی نویسنده با دکتر احمد اصغریان جدی (دیماه 1389)
ـ گفت‏وگوی نویسنده با سیدجواد میرشفیعیان (دیماه 1389)