نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).

چکیده

از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، پنج برنامۀ توسعه به اجرا درآمده که از برنامۀ سوم تأکید بر توسعۀ منطقه‌ای مدنظر قرار داشته است و موضوع پژوهش‌های متعددی در سالیان اخیر بوده است. پژوهش حاضر که از نوع فرا تحلیل کیفی بوده، تلاش دارد تا مطالعات صورت گرفته در خصوص نابرابری برنامه‌های توسعه‌ای در مناطق کشور را بررسی کرده و درعین‌حال توصیفی فرآیندی از نتایج حاصل از آنها به دست دهد. بررسی تعداد ۱۹ مقاله که در بازۀ زمانی سال‌های 1385 تا 1394 انجام‌ گرفته است نشان می‌دهد تکرار قابل‌ ملاحظه‌ای در روش‌ها، مبانی و نتایج حاصل، وجود دارد و هم‌پوشانی شاخص‌ها، باوجود تفاوت روش، سبب نزدیکی نتایج شده است. همچنین شاهد شکاف‌های قابل ‌ملاحظه در سطوح توسعه استان‌ها هستیم. نکته قابل‌توجه آنکه نتایج نشان از جابه‌جایی‌های حداقلی در میان تعداد محدودی از استان‌های کشور در طول سه دهۀ اخیر دارد و به‌مرور الگویی تثبیت‌شده را نشان می‌دهد که ضمن حکایت از ایستایی نابرابری، تائید کنندۀ الگوی مرکز- پیرامون در برخورداری استان‌ها از شاخص‌های توسعه است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Meta-Analysis of Inequality in Regional Development Programs

نویسندگان [English]

  • Mahsa Tizchang 1
  • masorehazam azadeh 2

چکیده [English]

Since the beginning of the Islamic Revolution, five development programs have been implemented and from the third one, the focus has been on regional development which has been the subject of numerous studies in recent years. The present study, which is a qualitative meta-analysis, tries to examine the studies on the inequality of development programs in the regions of the country and at the same time to give a process description of the results obtained from them. An examination of 19 papers conducted between 2006 and 2015 shows that there is a significant repetition in the methods, foundations and results, and the overlap of the indicators, despite the differences in the method, has led to the closeness of the results.  We are also considering   significant gaps in the development levels of the provinces. It is noteworthy that the results show minimal displacements among a limited number of provinces in the last three decades and gradually show a stabilized pattern that, while indicating the stagnation of inequality, confirms the central-peripheral pattern of development indicators in the provinces.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regional Development
  • Inequality
  • Meta-Analysis
  • Descriptive
  • Iran
-  اسلامی، سیف اله. (1391)، «تعیین و محاسبه درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور طی دو مقطع (1375- 1385)»، مجله اقتصادی- ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 1: 68-41.
-   امیر احمدی، هوشنگ. (1375)، «پویایی‌شناسی و توسعه و نابرابری استان‌ها در ایران (1335-65)»، سیمای اقتصادی، شماره 109 و 110: 171-154.
-  پریزادی، طاهره و میرزا زاده، حجت. (1397)، «توسعه منطقه‌ای در ایران با رویکرد عدالت توزیعی»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 50: 198-179 .
-  پور اصغر سنگاچین فرزام؛ صالحی، اسماعیل و دیناروندی، مرتضی (1391)، «سنجش سطح توسعه‌یافتگی استان‌های کشور با رویکرد تحلیل عاملی»، مجله علمی- پژوهشی آمایش سرزمین، دوره چهارم، شماره 2: 26-5 .
-  تقوایی، مسعود؛ وارثی، حمیدرضا و شیخ بیگلو، رعنا. (1390)، «تحلیل نابرابری‌های توسعه ناحیه‌ای در ایران»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 87: 168-153.
-  توکلی نیا، جمیله و شالی، محمد. (1391)، «نابرابری‌های منطقه‌ای در ایران»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 18: 15-1.
-  توکلی، مرتضی؛ فاضل نیا، غریب؛ زارعی، یعقوب و نیک آریا، مهران. (1390)، «ارزیابی برخی شاخص‌های ابعاد نابرابری منطقه‌ای در ایران»، فصلنامه روستا و توسعه، سال چهاردهم، شماره 1: 117-101.
-  جمالی، فیروز؛ پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، ابوالفضل. (1388)، «تحلیلی بر روند نابرابری در نقاط شهری استان‌های ایران (1365- 1385)»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 95: 44-21.
-  سرائی، محمدحسین؛ سرخ کمال، کبری؛ بیرانوند زاده، مریم و مهینی زاده، منصور. (1390)، «ارزیابی وضعیت توسعه‌یافتگی استان‌های کشور با استفاده از تکنیک‌های لاجیت و پروبیت»، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره 3: 92-79.
-  شیخ بیگلو، رعنا. (1390)، «شناسایی مناطق محروم ایران با استفاده از رتبه‌بندی ترکیبی»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره 7: 70-53.
-  شیخی، حجت و شاهیوندی، احمد. (1391)، «تحلیلی بر توسعه منطقه‌ای و سطح‌بندی نظام شهری در منطقه زاگرس»، مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم، شماره 2: 40-21.
-  صادقی فسایی، سهیلا و خادمی، عاطفه. (1395)، «فرا تحلیل پژوهش‌های بعد از انقلاب اسلامی در موضوع آموزش زنان»، راهبرد فرهنگ، شماره 33: 199-171.
-  ضرابی، اصغر و ایزدی، ملیحه. (1392)، «تحلیلی بر توسعه منطقه‌ای استان‌های کشور»، مجله علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال سوم، شماره 1: 62-41.
-  عبدالله زاده، غلامحسین و شریف‌زاده، ابوالقاسم. (1391)، «سطح‌بندی توسعه منطقه‌ای در ایران (کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی)»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 13: 62-41.
-  فرجی، خدر؛ کاظمیان، غلامرضا و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا. (1392)، «آسیب‌شناسی سیاست‌های توسعۀ منطقه‌ای در ایران از دیدگاه رویکرد نهادی»، فرآیند مدیریت و توسعه، دورۀ بیست و ششم، شماره 2، پیاپی 84: 58-27.
-  فطرس، محمدحسن و بهشتی فر، محمود. (1385)، «تعیین سطح توسعه‌یافتگی استان‌های کشور و نابرابری بین آنها طی سال‌های 1373 و 1383»، نامه اقتصادی، جلد دوم، شماره 2: 122-101.
-  کرمانی، مهدی؛ نوغانی دخت بهمنی، محسن و برادران کاشانی، زهرا. (1397)، «فرا تحلیل کیفی مقالات پژوهشی حوزه توانمندسازی زنان روستایی و شهری در ایران»، مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، سال شانزدهم، شماره 2: 54-33.
-  کریمی موغاری، زهرا و براتی، جواد. (1396)، «تعیین سطح نابرابری‌های توسعه منطقه‌ای استان‌های ایران: تحلیل شاخص‌های ترکیبی چندبعدی»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال هفتم، شماره 26: 70-49.
-  کلانتری، خلیل و عبدالله زاده، غلامحسین. (1391)، برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین، تهران: انتشارات پردیس دانشگاه، چاپ اول.
-  جرالدام، مایر داولی سیرز. (1368)، پیشگامان توسعه، ترجمه: علی‌اصغر هدایتی و علی یاسری، تهران: انتشارات سمت.
-  لطفی، صدیقه؛ شهابی شهمیری، مجتبی و روشناس، ساسان. (1394)، «بررسی ارتباط بین ساختار فضایی و نابرابری‌های منطقه‌ای در استان‌های کشور»، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال ششم، شماره 21: 29-15.
-  مجموعه مطالعات منطقه‌ای و آمایش سرزمین در ایران، فرا تحلیل نابرابری منطقه‌ای در ایران. (1393)، تهران: معاونت پژوهش‌های اقتصادی مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی.
-  مکنون، رضا و سلیمی، جلیل. (1394)، «فرا تحلیل کیفی پژوهش‌های ناظر بر مسئله حکمرانی در ایران»، مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، سال دهم: 30-1.
-  ملکی، سعید و شیخی، حجت. (1388)، «تحلیل و طبقه‌بندی شاخص‌ها و تعیین اولویت‌های توسعه در استان‌های کشور با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای»، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری (دانشگاه تبریز)، سال چهاردهم، شماره 29: 122-101.
-  موسوی جهرمی، یگانه. (1389)، توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، تهران: نشر دانشگاه پیام نور، چاپ ششم.
-  موسوی، میرطاهر؛ زاهدی، محمدجواد و جغتایی، فائزه. (1395)، «ابعاد و مؤلفه‌های توسعه اجتماعی در برنامه‌های پنج‌گانه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، مجله علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، دوره شانزدهم، شماره 63: 88-55.
-  نظم فر، حسین؛ محمدی حمیدی، سمیه و اکبری، مجید. (1397)، «بررسی نابرابری‌های توسعه در استان‌های کشور در راستای تحقق توسعه پایدار»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و پنجم، شماره 94: 340-299.
نظم فر، حسین. (1395)، «برنامه‌ریزی منطقه‌ای»، مؤسسه آمایش سرزمین ایران.
-  ویسی، اکبر؛ حسین زاده دلیر، کریم و عزت پناه، بختیار. (1393)، «بررسی و تحلیل نابرابری‌های توسعه در سازمان فضایی استان‌های ایران»، فصلنامه جغرافیا و محیط طبیعی، سال دوم، شماره 6: 15-1.
یاسوری، مجید و سجودی، مریم. (1395)، «بررسی نظریات توسعۀ منطقه‌ای و شناسایی استراتژی مناسب جهت توسعۀ منطقه‌ای گیلان»، همایش آمایش سرزمین، جایگاه خزر و چشم‌انداز توسعه گیلان.
 
-  Afonso, Helena and Lafleu, Marcel. (2015). "Concepts of Inequality",  Development Isuues, No 1, 1-2.
-  Bogdanski, Marcin. (2019). "Modern Theories of Regional Development", Oeconomia Copernicana, Institute of Economic Research, 3(2), 25-41.
-  Higgins, Benjamin. (1997). Regional Development Theories and Their Application, Routledge; New edition.
-  Pike, Andy; Rodriguez-pose, Andres and Tomaney, John. (2006). Local and Regional Development.London: Rutledge.
-  Stewart, Frances. (2016). Changing Perspective on Inequality and Development, Studies in Comparative International Development, 51, 60–80.