نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• صادق صالحی ¹
• علی اصغر فیروزجائیان ²
• فاطمه غلامرضازاده ³

¹ استادیارجامعه شناسی محیط ریست دانشگاه مازندران.نویسنده مسئول

² استادیارجامعه شناسی محیط ریست دانشگاه مازندران

³ کارشناس ارشدپژوهش علوم اجتماعی دانشگاه مازندران

چکیده

امروزه، مقابله با مسائل زیست محیطی و حفاظت از محیط زیست و ایجاد محیط زیستی مناسب برای زندگی انسان، به یکی از مهمترین دغدغه‌های دولت‌ها در سرتاسر دنیا تبدیل شده و در نتیجه آن، سیاستگذاری‌های مقابله و حل مسائل زیست محیطی در دستور کار دولت‌ها قرارگرفته است. از جمله، جمهوری اسلامی‌ ایران در قا­­­لب برنامه‌های پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به مسئله محیط زیست پرداخته است. این برنامه‌ها، معمولاً تحت تأثیر گفتمان‌های گوناگونی است که در جامعه شناسی محیط زیست، تحت عنوان گفتمان‌های زیست محیطی معروف و از پیشینه مناسبی برای تجزیه و تحلیل برخوردار است. از نظرتئوریک، گفتمان زیست محیطی در قالب دو گفتمان محیط زیست‌گرایی، گفتمان زیست‌بوم‌گرایی مطمح نظر قرار گرفته است. تحلیل گفتمان زیست محیطی، با یک ارزیابی علمی ‌این شناخت را ایجاد می‌کند که تا چه‌اندازه مسیر قانونگذاری متناسب با رویکرد‌های کلان جامعه نسبت به محیط زیست بوده است. با توجه به اهمیت گفتمان زیست محیطی در هدایت سیاستگذاری‌ها و نیز اهمیت برنامه‌ریزی‌های توسعه در سطح کشور، پرسش‌های اساسی تحقیق حاضر عبارت است از: الف: محیط زیست، چه جایگاهی در برنامه‌های کلان توسعه ملی جمهوری اسلامی‌ ایران دارد؟ ب: کدام نوع از گفتمان‌های زیست محیطی بر برنامه‌های پنج ساله توسعه غالب بوده است؟ برای انجام این پژوهش از روش اسنادی استفاده شده است. نتایج بررسی برنامه‌های پنج ساله توسعه نشان می‌دهد که در قسمت اعظم برنامه‌ها، به ویژه در برنامه‌های اول تا سوم توسعه، گفتمان محیط زیست‌گرایی غالب بوده و برنامه چهارم و پنجم توسعه نیز، تحت تأثیر گفتمان زیست بومی، طراحی و برنامه‌ریزی شده است. علاوه بر این، نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد که در برنامه‌های پنج ساله توسعه، توجه چندانی به عدالت زیست محیطی نشده است. در خاتمه مقاله، پیشنهاد شده است تا همگام با تحولات داخلی و خارجی، گفتمان زیست بومی ‌و نیز عدالت زیست محیطی مورد توجه قرار گیرد و در این راستا، اقدامات لازم جهت تصویب نهایی "سند ملی محیط زیست ایران" صورت پذیرد و مسائل محیط زیست جهانی نظیر تغییرات آب و هوا و گرم شدن زمین  نیز در برنامه‌های توسعه‌ای مورد ملاحظه قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

• محیط زیست
• توسعه پایدار
• برنامه‌های پنج ساله توسعه
• گفتمان‌های زیست محیطی
• ایران

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Environmental Discourse of the Iranian Socio-economic Development Plan

نویسندگان [English]

• sadegheh salehe ¹
• aliasghar ferozjaian ²
• fatemeh gholamrezazadeh ³

چکیده [English]

Today, addressing environmental issues as well as planning for environmental protection for creating a suitable environment for human life, has become one of the main concerns of governments around the world. This resulted in confronting and problem solving environmental policy issues to site on the agenda of governments. The Islamic Republic of Iran has considered the environmental issues in the form of Five-Year Programs for Economic, Social and Cultural Development plans. The main questions of this study are as follows: A. what is the place of environment in strategic national development plans of the Islamic Republic of Iran? B. What kind of environmental discourse has dominated on the five-year development programs? This study has utilized documentary method.
The results of the study show that the first and third Development Program were affected by discourse of environmentalism and in the fourth and fifth ones, development discourse of ecosystem were dominant. The result also indicates that environmental justice was not considered in the Five-Year Economic Development Plans. The paper ended up with the suggestion that regarding ecosystem discourse as well as environmental justice, there is a critical need for setting up National Environmental Policy.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• The Environment
• Sustainable Development
• The Five-Year-Development Plans
• Environmental Discourse
• Iran