نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری جامعه شناسی توسعه دانشگاه تهران

چکیده

مقاله حاضر به بررسی جامعه‌شناسانة سیاست آموزشی در ایران با دستگاه مفهومی «حکومت‌مندی» و براساس چارچوب «تحلیل حکومت» میشل دین، در سه بُعد عقلانیت‌ها / گفتمان‌ها، تکنولوژی‌ها و سوژه‌های حکومت می‌پردازد. پارادایم روش‌شناسیِ مورد استفاده، ترکیبی است از دو روش «تحلیل گفتمان» و «تبارشناسی». جامعه آماری تحقیق را، متون سیاست‌ آموزشی مندرج در قوانین برنامه توسعه در دو دوره پیش و بعد از انقلاب اسلامی ایران تشکیل می‌دهند. یافته‌ها نشان داد که حکومت‌مندی حاکم بر سیاست آموزشی در ایران، حکومت‌مندی نومحافظه‌کار است که با ایده‌های مسلطی هم‌چون بازگشت به گذشته، حفظ و تثبیت نظم، توجه به ارزش‌ها، هژمونی دولت و تمرکزگرایی مشخص می‌شود. سیاست‌های آموزشی ایران، از طریق ترکیبی از تکنولوژی‌های سلطه / قدرت (حکومت بر دیگران) و خود (حکومت بر خود) اتفاق می‌افتند. همچنین، سوبژکتیویته‌های سیاست آموزشی در برنامه‌های توسعه پیش و بعد از انقلاب، شکل متفاوتی داشته‌اند. به‌طوری‌که در برنامه‌های پیش از انقلاب، مهم‌ترین ویژگی سوژه‌ها عمدتاً شامل فنی‌گرایی، حرفه‌ای‌گریی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی است، اما در زمان بعد از انقلاب، وجه اخلاقی سوژه‌ها، در کنار وجه حرفه‌ای، غالب گشت. دلالت نتایج بر آن است که هدف غایی سیاست‌ آموزشی در ایران، هدایت رفتار سوژه‌ها وفقِ ارزش‌های غایی حکومت‌مندی نومحافظه‌کار است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociology of Educational Policy in Iran through Governmentality Lens

نویسنده [English]

  • karam habibporgatabi

چکیده [English]

 
Present paper do investigate the educational policy in Iran by conceptual system of governmentality and accordance to Mitchel Dean’s “analytics of government” framework in three dimensions such as rationalities/discourses, technologies and subjects of government. Mmethodologically, mixed method of both Focaultian discourse analysis and genealogy were used. Statistical population consists of  texts of educational policy such as laws of development plans in Iran’ Islamic pre and post-revolution era.
Findings showed that governmentality which run educational policy in Iran is neo-conservative governmentality. The ideas of this governmentality are signified with returning to past, preservation and stabilization of order, attention to values, state hegemony and centralism.  Educational policies in Iran operate with mixture of technologies of domination/power (governing on others) and technologies of self (governing on self). In addition, subjectivities of educational policy in development plans in pre and post-revolution have different forms. So that in pre-revolution ones, the most properties of subjects were vocationalism, professionalism, job-generation and entrepreneurship, while in after revolution ones, the ethical and value aspect of subjects were dominated. Results implies that the ultimate goal of educational policy in Iran is conducting subjects’ behavior in accordance with final values of neo-conservatism governmentality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Educational Policy
  • Government
  • development programs
  • Creating jobs
  • I
-    آبراهامیان، یرواند. (1389)، تاریخ ایران مدرن. ترجمه: محمدابراهیم فتاحی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
-  آزاد ارمکی، تقی. (1383)، آموزش فنی و حرفه‌ای و تغییرات اجتماعی. مجموعه مقالات اولین همایش نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان مازندران، مازندران، 6 خرداد، 33-21.
-    پهلوی، محمدرضا. (1339)، مأموریت برای وطنم. تهران: چاپخانه سازمان سمعی و بصری هنرهای زیبای کشور.
-    پهلوی، محمدرضا. (1340)، مجموعه تألیفات، نطق‌ها، پیام‌ها، مصاحبه‌ها و بیانات محمدرضا پهلوی، جلد اول، تهران: بی‌جا.
-    پهلوی، محمدرضا. (1355)، به سوی تمدن بزرگ. تهران: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی با همکاری کتابخانه پهلوی.
-    پیوندی، سعید. (1387)، سرنوشت اسلامی‌کردن نظام آموزشی ایران، ایران‌نامه، سال بیست و چهارم.
-    پیوندی، سعید. (1388)، رویارویی با آموزه‌های ایدئولوژیک در نظام آموزشی، ایران‌نامه، سال بیست و پنجم، شماره ۴.
-  سرکار آرانی، محمدرضا. (1382)، اصلاحات آموزشی و مدرن‌سازی: با تأکید بر مطالعه تطبیقی آموزش و پرورش ایران و ژاپن، تهران: نشر روزنگار.
-  شورای عالی آموزش و پرورش. (1389)، سند تحول راهبردی نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ‌ایران در افق چشم‌انداز، (سند مشهد مقدس)، مصوب هشتصد و بیست و ششمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش، وزارت آموزش و پرورش، تهران.
-    صابر، هدی. (1377)، تک‌دانه‌های در حسرت نخ، ایران فردا، شماره پنجاهم.
-  صافی، احمد. (1388)، سازمان و قوانین آموزش و پرورش ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، چاپ شانزدهم.
-    فوکو، میشل. (1388)، مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
-  فوکو، میشل. (1390)، تئاتر فلسفه: گزیده‌ای از دس‌گفتارها، کوتاه‌نوشت‌ها، گفت‌وگوها و.... ترجمه: نیکو سرخوش و اقشین جهاندیده، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
-  گودرزی، منوچهر، فرمانفرمائیان، خداداد و مجیدی، عبدالمجید. (بی‌تا)، مصاحبه با خداداد فرمانفرمائیان، ملاقات با ابتهاج، بازگشت به یاران و آغاز به کار در سازمان برنامه. در: غلامرضا افخمی، (ویراستار) برنامه‌ریزی عمرانی و تصمیم‌گیری سیاسی، جلد چهارم از مجموعه توسعه و عمران ایران: تهران: انتشارات بنیاد مطالعات ایرانی
-    مک‌دانل، دایان. (1380)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان، ترجمه: حسین‌علی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
-    Agrawal, Arun. (2005). Environmentality: Community, Intimate Government, and the Making of Environmental Subjects in Kumaon, India. The Wenner-Gren Foundation for Anthropological Research, Current Anthropology Volume 46, Number 2, April.
-    Boyce, Gordon and Davids, Cindy. (2004). The Dimensions of Governmentality Studies in Accounting: Complementary and Critical Potentials. Accepted for Presentation at the Fourth Asia Pacific Interdisciplinary Research in Accounting Conference 4 to 6 July 2004, Singapore.
-    Bröckling, Ulrich, Krasmann, Susanne and Lemke, Thomas. (2010). From Foucault’s Lectures at the Collège de France to Studies of Governmentality. In: Ulrich Bröckling, Susanne Krasmann. (Eds.) Governmentality: current issues and future challenges, New York: Routledge Press.
-    Brown, Wendy. (1998). Genealogical Politics. In Jeremy Moss. (ed.). The later Foucault. London: Sage Publications.
-    Che, Eliot. (2007). Analytics of Government, Theories of State: Governmentality and the Foucauldian Challenge. International Political Economy Institute of Political Economy, Ottawa: CarltonUniversity.
-    Dean, Mitchell. (1995). Governing the unemployed self in an active society. Economy and Society 24(4): 559-583.
-    Dean, Mitchell. (1999). Governmentality: Power and Rule in Modern Society. London: Sage Press.
-    Death, Carl. (2011). Africa, governmentality, and the international: Reflections on agency and the climate change negotiations. Paper prepared for the BISA-Africa and International Studies ESRC seminar series #4 ‘African agency: Implications for International Relations theory’, Department of International Politics, CityUniversity, 14 September 2011.
-    Dent, Chris. (2009). Copyright, Governmentality and Problematisation: An Exploration. Griffith Law Review, Volume 18, Issue 1, 129-150. Availability:
 <http://search.informit.com.au/documentSummary;dn=813397447862832;res=IELHSS> ISSN: 1038-3441. [cited 01 Aug 10].
-    Doherty, Robert A.. (2006). Towards a Governmentality Analysis of Education Policy. Humanities, Social Sciences and Law, I, 51-61, DOI: 10.1007/978-3-531-90194-7_3. 
-    Fejes, Andreas. (2008). European citizens under construction – the Bologna process analysed from a governmentality perspective. Journal of Educational Philosophy and Theory, 40(4), 515-530.
-    Fimyar, Olena. (2008). Using Governmentality as a Conceptual Tool in Education Policy Research. Educate, Special Issue, March 2008, pp 3-18, http://www.educatejournal.org.
-    Foucault, Michael. (1991). Governmentality. in: Graham Burchell, Colin Gordon and Peter Miller. (Eds.). The Foucault Effect: Studies in Governmentality, with two lectures by and an interview with Michel Foucault. Chicago: University of Chicago Press. (pp 87-104).
-    Foucault, Michael. (1991). Questions of method: Why the Prison. In: Graham Burchell, Colin Gordon and Peter Miller. (Eds.). The Foucault Effect: Studies in Governmentality, with two lectures by and an interview with Michel Foucault. Chicago: University of Chicago Press. (pp 73-86).
-    Gillies, Donald. (2009). Developing governmentality: conduct and education policy. Journal of Education Policy, Department of Educational and Professional Studies, University of Strathclyde, Glasgow, UK, Volume 23, Issue 4 July 2008 , pages 415–427.
-    Gordon, Colin. (1991). Governmental Rationality: An Introduction. In: Graham Burchell, Colin Gordon and Peter Miller. (Eds.). The Foucault Effect: Studies in Governmentality, with two lectures by and an interview with Michel Foucault. Chicago: University of Chicago Press, pp. 1–52.
-    Gorski, Paul C.. (2007). Insisting on Digital Equity: Reframing the Dominant Discourse on Multicultural Education and Technology. http://www.edchange.org/publications/digital-equity.pdf.
-    Guarneros-Meza, Valeria, Martin, Steve, Downe, James and Entwistle, Tom. (2010). Understanding citizen engagement in Wales: a governmentality approach. Paper presented at the Political Studies Association Annual Conference Edinburgh 31st March – 2nd April 2010.
-    Harris, P.. (1999). Public welfare and liberal governance, Poststructuralism, citizenship and social policy. In: A. Peterson, I. Barns, J. Didley and P. Harris. (eds.), New York: Routledge Press.
-    Henman, Paul. (2004). Targeted! Population segmentation, electronic surveillance and governing the unemployed in Australia. International Sociology 19(2): 173-191.
-    Hindess, Barry. (1998). Neo-liberalism and the national economy. In: M. Dean and B. Hindess. (eds.). Governing Australia: studies in contemporary rationalities of government. Cambridge: CambridgeUniversity Press, 210 - 226.
-    Hunt, Alan and Wickham, Gary. (1994). Foucault and law: towards a sociology of law as governance. Chicago: Pluto Press.
-    Inda, Jonathan Xavier. (2005). Anthropologies of modernity: Foucault, governmentality, and life politics. Australia, Victoria: Blackwell Publishing Ltd.
-    Joyce, Paul. (1999). Risk, Trust and Governmentality: Setting priorities in the new NHS. Institute for Social Research, Department of Sociology, University of Salford, Salford, UK, Submitted in Partial Fulfilment of the Requirements of the Degree of Doctor of Philosophy, April.
-    Larner, Wendy and Butler, Maria. (2004). Governmentalities of Local Partnerships, Strengthening Communities through Local Partnerships Local Partnerships and Governance Research Group. University of Auckland, New Zeal, April.
-    Larner, Wendy and Walters, William. (2004). Globalization as Governmentality. Journal article by Wendy Larner, William Walters; Alternatives: Global, Local, Political, Vol. 29.
-    Lemke, Thomas. (2000). Foucault, governmentality and critique. paper presented at the Rethinking Marxism Conference, University of Amherst MA, 21-24 September 2000; www.thomaslemkeweb.de.
-    Lemke, Thomas. (2001). The Birth of Bio-Politics: Michel Foucault's Lecture at the Collège de France on Neo-Liberal Governmentality. Economy and Society Volume 30 Number 2 May, 190–207.
-    Lemke, Thomas. (2007). An indigestible meal? Foucault, governmentality and state theory. Paper accepted for publication in Distinktion: Scandinavian Journal of Social Theory and the final version of this paper will be published in No. 15.
-    Lupton, Deborah. (1999). Risk. London and New York: Routledge.
-    Marston, Greg and McDonald, Catherine. (2003). The view from other social science disciplines: the psychology, ethics and social relations of unemployment. Australian journal of labour economics 6(2): 293-315.
-    Marston, Greg and McDonald, Catherine. (2006). Analysing Social Policy: A Governmental Approach. Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited Inc.
-    Merlingen, Michael. (2010). From Governance to Governmentality in CSDP: Towards a Foucauldian Research. Journal of Common Market Studies. (JCMS), Volume 49. Number 1. pp. 149–169.
-    Morgan, Angela. (2005). Governmentality versus choice in contemporary special education. Journal of Critical Social Policy, Vol. 25, No. 3, PP. 325-348.
-    Nadesan, Majia Holmer. (2008). Governmentality, biopower, and everyday life, New York and London: Routledge Press.
-    Nagl, Dominik. (2008). Colonial Citizenship and the Limits of Liberal Governmentality: The Case of the German Schutzgebiete, John F. Kennedy'Institute Berlin. Panel: Provincialising Foucault: Governmentality Beyond The West, December.
-    Nokkala, Terhi. (2006). Knowledge Society Discourse in Internationalisation of Higher Education: Case Study in Governmentality. Revista Española de Educación Comparada, 12, 171-201.
-    O’Farrell, Clare. (2005). Michel Foucault. London: SAGE Publications Ltd.
-    O'ZBrien, Peter. (1994). The State as Process: Governmentality and Policy Text Production in Education. Paper prepared for the AARE Conference University of Newcastle, November 27 - December 1.
-    Rose, Nikolas. (1996). Inventing our selves. Cambridge: CambridgeUniversity Press.
-    Rose, Nikolas and Miller, Peter. (1992). Political Power beyond the State: Problematics of Government. The British Journal of Sociology, Vol. 43, No. 2.. (Jun., 1992), pp. 173-205.
-    Simons, Maarten, Olssen, Mark and Peters, Michael A.. (2009). Re-Reading Education Policies: A Handbook Studying the Policy Agenda of the 21st Century. Rotterdam: Sense Publishers.
-    Sleep, Lyndal. (2006). Women doubly governed: offering a governmentality analysis to solve the apparent paradox of the current cohabitation rule.. (BSc, MA. (Sociology)) School of Politics and Public Policy, Ph. D CandidateGriffithUniversity.
-    Tikly, Leon. (2003). Governmentality and the study of education policy in South Africa. Journal of Education Policy, Volume 18, Issue 2 March, pages 161 – 174.
-    Trowler, Paul. (2003). Education Policy. Second edition, Routledge: Routledge Press.
-    Vaz, Paulo and Bruno, Fernanda. (2003). Types of Self-Surveillance: from abnormality to individuals ‘at risk’. Surveillance & Society, 1(3): 272-291.