نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی گروه مطالعات زنان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی
2 تعاون و رفاه اجتماعی/علوم اجتماعی/علامه طباطبایی/تهران/ایران
چکیده
مساله توسعه پایدار در گرو مشارکت بهینه و موثر زنان در عرصه های مختلف اجتماعی است. صرف نظر از برخی موانع ساختاری، دستیابی به موقعیت موثر برای ایفای نقش‌های مورد انتظار از زنان در گرو امکان رقابت برابر است. یکی از سیاستهایی که با فرض نبود موانع دستیابی حقوقی مورد نظر است، سیاست تبعیض مثبت است. تبعیض مثبت/ اقدام مثبت به مجموعه قوانین، سیاستها و آیین نامه‌ها و فرآیندهایی گفته میشود که با هدف قرارگیری گروههای نابرخوردار در موضع برابر با گروههای برخوردار وضع می شود. از زمان برنامه سوم توسعه بصورت رسمی بخشی مربوط به زنان در برنامه‌ها در نظر گرفته شده اما با وجود سیاست‌های مختلفی که برای ورود زنان به بحث توسعه مدنظر بوده همچنان مسائلی در این حوزه مطرح است. در این مطالعه به روش تحلیل محتوای کیفی به بررسی اسناد سیاستگذاری در حوزهای آموزش، اشتغال از منظر تبعیض مثبت پرداخته‌شد. نتایج نشان می دهد که سیاست‌های حوزه تبعیض مثبت در درجه اول مبتنی بر رویکرد آشتی نقش، در درجه دوم مبتنی بر توانمندسازی و در درجه سوم بر مبنای اصلاحات ساختاری به سمت تشابه حقوقی زن و مرد بوده است؛ اما این سیاستها بدلیل فقدان وفاق در سطح گفتمانی، فقدان وجود زیرساخت‌های لازم نه تنها قابلیت اجرا نیافته بلکه از حیث شمولیت تنها دو گروه از زنان شامل زنان نخبه و زنان محروم مورد توجه سیاست‌گذار بوده‌اند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
بررسی تبعیض مثبت در اسناد سیاستگذاری بر مبنای جنسیت
نویسنده [English]
- Maryam Ebrahimi 2
1
2 Department of Cooperation and Social Welfare,Faculty of Social Science,Allameh Tabataba'i University,Tehran,Iran
چکیده [English]
مساله توسعه پایدار در گرو مشارکت بهینه و موثر زنان در عرصه های مختلف اجتماعی است. صرف نظر از برخی موانع ساختاری، دستیابی به موقعیت موثر برای ایفای نقش‌های مورد انتظار از زنان در گرو امکان رقابت برابر است. یکی از سیاستهایی که با فرض نبود موانع دستیابی حقوقی مورد نظر است، سیاست تبعیض مثبت است. تبعیض مثبت/ اقدام مثبت به مجموعه قوانین، سیاستها و آیین نامه‌ها و فرآیندهایی گفته میشود که با هدف قرارگیری گروههای نابرخوردار در موضع برابر با گروههای برخوردار وضع می شود. از زمان برنامه سوم توسعه بصورت رسمی بخشی مربوط به زنان در برنامه‌ها در نظر گرفته شده اما با وجود سیاست‌های مختلفی که برای ورود زنان به بحث توسعه مدنظر بوده همچنان مسائلی در این حوزه مطرح است. در این مطالعه به روش تحلیل محتوای کیفی به بررسی اسناد سیاستگذاری در حوزهای آموزش، اشتغال از منظر تبعیض مثبت پرداخته‌شد. نتایج نشان می دهد که سیاست‌های حوزه تبعیض مثبت در درجه اول مبتنی بر رویکرد آشتی نقش، در درجه دوم مبتنی بر توانمندسازی و در درجه سوم بر مبنای اصلاحات ساختاری به سمت تشابه حقوقی زن و مرد بوده است؛ اما این سیاستها بدلیل فقدان وفاق در سطح گفتمانی، فقدان وجود زیرساخت‌های لازم نه تنها قابلیت اجرا نیافته بلکه از حیث شمولیت تنها دو گروه از زنان شامل زنان نخبه و زنان محروم مورد توجه سیاست‌گذار بوده‌اند.
کلیدواژه‌ها [English]
- تبعیض مثبت
- زنان
- سیاستگذاری آموزش
- اشتغال
- بلیک‌مور، کن. (1391)، مقدمه‌ای بر سیاستگذاری اجتماعی، ترجمه: علی‌اصغر سعیدی و سعیدی صادقی جقه، تهران: جامعه‌شناسان.
- تاج مزینانی، علی‌اکبر و ابراهیمی، مریم. (1400)، » تحلیل جنسیتی سیاستگذاری آموزش در ایران پساانقلاب»، پژوهشنامه زنان. سال دوازدهم، شماره 4: 77-41.
- تاج مزینانی، علی‌اکبر؛ ابراهیمی، مریم و ذکایی، محمد سعید. (1399)، «تحلیل جنسیتی سیاستگذاری تأمین اجتماعی در ایران پساانقلاب، رفاه اجتماعی». سال بیستم، شماره 79: 306-275.
- پایگاه جامع سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. (1397)، سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش.
- شرکایی اردکانی، جواد؛ ریاحی نژاد، حسین و رزاقی، هادی. (1391)، مجموعه مصوبات شورای عالی آموزش‌وپرورش، تهران: موسسه فرهنگی منادی تربیت.
- سازمان برنامه‌وبودجه؛ سند برنامه توسعه سوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،1384-1378، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
- سازمان برنامه‌وبودجه؛ سند برنامه توسعه چهارم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،1388-1384، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
- سازمان برنامه‌وبودجه؛ سند برنامه توسعه پنجم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،1394-1390، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
- سازمان برنامه‌وبودجه؛ سند برنامه: توسعه ششم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،1400-1396، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
- سیگر، جونی و مدنی قهفرخی، سعید. (1395)، زنان در جهان و ایران، ترجمه: سید مهدی خدایی، تهران: روزنه.
- فلیک، اووه. (1391)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نی.
- لگیت، مارتین. (1389)، زنان در روزگارشان، ترجمه: نیلوفر مهدیان، تهران: نی
- مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه. (1382)، معاونت امور اقتصادی و فرهنگی برنامه‌وبودجه دفتر کل برنامه‌ریزی و مدیریت اقتصاد کلان.
- مرکز امور مشارکت زنان. (1381)، برنامه چهارم زیرساخت‌های نظری محور زن و توسعه.
- معاونت حقوقی و امور مجلس-دفتر قوانین و مقررات. (1393)، قانون تأمین اجتماعی و آیین‌نامه‌های آن، تهران: دفتر قوانین و مقررات سازمان تأمین اجتماعی.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1392)، مصوبه سند مهندسی فرهنگی کشور.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1371)، سیاست‌های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1384)، سیاست‌های ارتقاء مشارکت زنان در آموزش عالی مصوب.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1389)، قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1364)، قانون اشتغال نیمه‌وقت بانوان.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1374)، قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی.
- مرکز پژوهش‌های مجلس. (1383)، منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در جمهوری اسلامی ایران.
- هال، استوارت وگیبن، برم. (1390)، درآمدی بر فهم جامعه مدرن، کتاب یکم: صورت‌بندی‌های مدرنیته، ترجمه: محمود متحد؛ حسن مرتضوی؛ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
)