نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تبریز
2 استاد جامعه شناسی دانشگاه تبریز
3 استاد گروه علوم اجتماعی و مدیر قطب علمی جامعه شناسی سلامت دانشگاه تبریز
4 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تبریز
چکیده
علی‌رغم گسترش کمی اسناد، مقالات و محافلی که بطور روزافزونی از مفهوم سرمایه‌اجتماعی بعنوان راهکاری برای ارتقاء سلامتی یاد می‌کنند، سرمایه اجتماعی خانواده، حلقه گمشده در مطالعات این حوزه می‌باشد. خانواده، بستر شکل‌گیری تجارب و فهم افراد بوده، بروز بیماری می‌تواند این فضا، پیوندها و معانی هم‌بسته به آن را متاثر سازد. معانی و تجارب زنان بیش از مردان، در مقایسه با فضای بیرونی، در ارتباط با این فضا شکل گرفته، لذا، سرمایه‌اجتماعی خانواده، مهمترین منبع حمایتی آنان بویژه در مواجهه با چالش‌هایی چون بیماری می‌باشد. در این پژوهش، برای فهم ادراک و تجارب زیسته زنان مبتلا به سرطان و خانواده آنها از پیوندهای خانوادگی در مواجهه با سرطان، از رویکرد کیفی با تاکید بر روش پدیدارشناسی تفسیری استفاده شد. داده‌های میدانی با استفاده از تکنیک مصاحبه و معیار اشباع داده از زنان مبتلا به سرطان مراجعه‌کننده برای درمان به بیمارستان امید شهر ارومیه و مراقب و همراه خانوادگی بیمار گردآوری گردید. تحلیل و کدگذاری داده‌ها نشان می‌دهد، مضامینی مانند گسست در ارکان سرمایه اجتماعی خانواده؛ اول مادر، آخر همسر و سرمایه اجتماعی منفی در تجارب مشارکت‌کنندگان، بیانگر نتایج نامطلوب سرمایه اجتماعی درون خانواده بر سلامتی زنان مبتلا به سرطان می‌باشد. مضمونهای قاعده خاموشی/ اعتراض، انسجام در وضعیت اضطراری و میانجیگری پنهان نیز، نشان می‌دهد، سرمایه اجتماعی نیز متقابلا از بیماری تاثیر پذیرفته و تحت‌تاثیر آن، تا حدودی نیز تقویت گردیده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Family Social Capital, A Missing Link in Understanding the lived Experiences of Women suffering from cancer
نویسندگان [English]
- masoomeh ghasemi 1
- mohammad abbaszadeh 2
- fatemeh gholabi 2
- mohammad bagger alizadeh agdam 3
- Tavakkol Aghayari Hir 4
1 PhD student in Economic Sociology and Development, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz
2 Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tabriz,
3 Associate Professor of Social Sciences and Director of the Scientific Center of Health Sociology, University of Tabriz
4 Faculty Member/University of Tabriz
چکیده [English]
Despite a wide range of documents, articles, and circles that increasingly cite "social capital" as a way to promote the health, family social capital is a missing link in cancer studies. Women suffering from cancer find an important part of their life meaning in lived family relationships. In this study, a qualitative approach with an emphasis on interpretive phenomenological method was used to understand the perception and lived experience of women suffering from cancer and their families of mutual norms in family ties. Field data were collected using interview techniques and data saturation criteria. The respondednts included women with cancer referred to Omid Hospital in Urmia and a family member who accompanies them to the treatment center. Analysis and coding of data show that some themes such as the break in the structure of family social capital (first mother, then wife) and the negative social capital in the participants' experiences indicate how social capital within the family has adversely affected the health of women with cancer. The themes of silence / protest, cohesion in emergency situation, and hidden mediation suggest that social capital is reciprocally affected by the disease and it can somehow be strengthened by it.
Keywords: Family social capital, positive social capital, negative social capital, lived experience
کلیدواژه‌ها [English]
- Family social capital
- positive social capital
- negative social capital
- lived experiences
- احمدی، حبیب و ابوترابی زارچی، فاطمه. (1391)، «بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان خودکشی در استان‌های کشور»، فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی، سال اول، شماره 2: 63-79.
- افراسیابی، حسین؛ برزیده، کسری و جوادیان، سیدرضا. (1394)، «سازگاری پر نوسان در تعاملات اجتماعی بیماران سرطانی؛ مطالعه کیفی در شهر اهواز»، جامعه‌شناسی کاربردی، سال سی و یکم، شماره 77: 1-16.
- امامی سیگارودی، عبدالحسین؛ دهقان نیری، ناهید؛ رهنورد، زهرا و نوری سعید، علی. (1391)، «روش‌شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی»، پرستاری و مامایی جامع نگر، سال دوم، شماره 68: 63-56.
- آباد، محسن؛ گنجی، رضا؛ شریفیان، الهام؛ نیکدل، رسول؛ جعفرزاده حصاری، مهسا و جعفرزاده حصاری، فاطمه. (1393)، «توزیع اپیدمیولوژیک انواع سرطان در یک بررسی 10 ساله: مطالعه گذشته‌نگر موارد ثبت‌شده در بیمارستان‌ها و مراکز پاتولوژی استان خراسان شمالی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره 6، شماره 4: 689-696.
- آقابخشی، حبیب و راشدی، اسماعیل. (1393)، «حمایت اجتماعی و مقابله با بیماری سرطان»، فصلنامه پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، شماره 11: 1-38.
- بوردیو، پیر. (1393)، نظریه کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه: مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار، چاپ پنجم.
- توکل، محمد و ناصری راد، محسن. (1391)، «تبیین نابرابری‌های سلامت و سرمایه اجتماعی غیر مبتلایان به سرطان مراجعه‌کننده به انستیتو کانسر دانشگاه علوم پزشکی تهران»، مجله پیاورد سلامت، سال ششم، شماره 1: 19-29.
- توکلی راد، مهرداد و غفاری، غلامرضا. (1397)، «پدیده ارث فرساینده یا مقوم سرمایه اجتماعی خانواده»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره هفتم، شماره 4: 819-841.
- جزایری، رضوان‌السادات؛ فاتحی‌زاده، مریم؛ عابدی، محمدرضا؛ باغبان، ایران و قادرپور، رزگار. (1386)، «مقایسه رابطه باورهای ارتباط زناشویی و سلامت عمومی بین دو استان اصفهان و آذربایجان غربی»، فصلنامه روانشناسی کاربردی، دوره یک، شماره 4 و 5: 445-459.
- حسینی، سیده محبوبه. (1393)، «تأثیر سرمایه اجتماعی بر درد در بیماران مبتلا به سرطان پستان»، بیماری‌های پستان ایران، دوره هفت، شماره 2: 23-35.
- حسینی، سیده محبوبه؛ موسوی، میر طاهر؛ رفیعی، حسن و سلطانی پوریا، رضا. (1393)، «تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پستان»، رفاه اجتماعی، دوره چهارده، شماره 55: 243-269.
- حمزه گردشی، زینب؛ کلانتری، فرشته؛ باکویی، فاطمه؛ مرادی، سیاوش؛ پیوندی، سپیده و زمانیان، مرضیه. (1389)، «سرمایه اجتماعی و سلامت زنان ایرانی، مطالعه موردی دامنه‌ای»، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره بیست‌ونه، شماره 181: 162-171.
- خالق پناه، کمال. (1395)، «بیماری مزمن به‌عنوان شیوه‌ای از زندگی: مطالعه‌ای در واقعیت‌های زیسته بیماری ام.اس». مطالعات جامعه‌شناختی، دوره سوم، شماره 1: 89-65.
- رشیدیان، آرش. (1391)، پیمایش شاخص‌های چندگانۀ سلامت و جمعیت-سیمای سلامت و جمعیت در ایران، تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. چاپ اول.
- روحانی، حسن. (1389)، «خانواده، سرمایه خانواده و چالش‌های فراروی جامعه ما»، راهبرد، سال نوزده، شماره 57: 7-33.
- سیدمن، استیون. (1386)، کشاکش آراء در جامعه‌شناسی، ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نی.
- شریفیان ثانی، مریم. (1380)، «سرمایه اجتماعی: مفاهیم اصلی و چارچوب نظری»، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال اول، شماره 2: 5-18.
- طائی، زینب؛ رادفر، مولود؛ مقدم تبریز، فاطمه و شیخی، ناصر. (1394)، «تأثیر ابعاد حمایت اجتماعی بر امیدواری و احساس تنهایی در بیماران مبتلا به سرطان پستان»، نشریه پرستاری و مامایی، شماره 6: 473-480.
- عابدی، حیدرعلی. (1388)، «کاربرد روش تحقیق پدیده‌شناسی در علوم بالینی»، فصلنامه راهبرد، دوره پنجاه‌وچهار، شماره 3: 207-224.
- عارفی، مرضیه. (1382)، «بررسی توصیفی خشونت خانگی علیه زنان در شهر ارومیه». مطالعات زنان، سال اول، شماره 2: 102-119.
- عباس‌زاده، محمد و حسین‌پور، ابراهیم. (1390)، «کاربرد تثلیث در پژوهش‌های کیفی (با تاکید بر رویکرد نظریه زمینه‌ای)»، فصلنامه علمی –پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، سال هفده، شماره 67: 147-166.
- عبدالهیان، حمید. (1394)، تحلیل پدیدارشناسی تفسیری، جزوه کلاسی درس تحقیق پیشرفته دوره دکتری. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
- علی‌اکبری دهکری، مهناز؛ صالحی، شیرین و رضایی، اکبر. (1392)، «مقایسه باورهای غیرمنطقی و سبک‌های دفاعی در بین بیماران کرونر قلب و افراد عادی»، روانشناسی سلامت، سال دوم، شماره 2: 18-32.
- فیلد، جان. (1385)، سرمایه اجتماعی، ترجمه: احمدرضا اصغر پور، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- قاسمی، وحید و کاظمی، مهری. (1388)، «تحلیلی جامعه‌شناختی بر نقش خانواده بر میزان برخورداری از سرمایه اجتماعی»، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال پنجم، شماره 1: 189-218.
- کبیری، افشار و خاکپور، رقیه. (1399)، «فضای کنشی درون خانواده و رضایت از زندگی زناشویی، موردمطالعه: زنان متأهل شهر ارومیه»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره نهم، شماره 2: 423-447.
- لاغوثی، دلارا؛ بوداقی، علی؛ عباس‌زاده، محمد و قاسم‌زاده، داود. (1399)، «واکاوی تعیین گرهای فرهنگی سلامت با رویکرد کیفی»، نشریه علمی روانشناسی سلامت، سال نهم، شماره 4: 63-86.
- محسنی، رضاعلی؛ معین‌فر، سجاد؛ معین‌فر، علی و ساعی، راحله. (1397)، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت اجتماعی زنان شهر ارومیه: مطالعه موردی بر روی زنان متأهل 45-25 ساله»، فصلنامه سواد سلامت، دوره سوم، شماره 1: 38-30.
- مستانه، زهرا و موصلی، لطف‌الله. (1389)، «اپیدمیولوژی سرطان‌ها و مرگ‌ومیر ناشی از آنها بر اساس مطالعه ثبت سرطان بیمارستانی استان هرمزگان»، مجله دانش و تندرستی، دوره پنجم، شماره ویژه‌نامه ششمین کنگره اپیدمولوژی ایران: 105-95.
مشرق (12/3/1398): شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان و زنان ایرانی، www.mashreghnews.ir
)