نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارعلوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده


توجه به مسائل زنان و خانواده در برنامه‌های توسعه یکی از الزامات و سیاست‌های توسعه به شمار می‌آید. یکی از پیش شرط‌های لازم جهت طراحی الگوی بومی‌توسعه در ایران، نگاه انتقادی به برنامه‌های پیشین توسعه در ایران است. در این مقاله با مروری بر دیدگاه‌ها و نظریات عمده درباره توسعه و با تأکید بر مسئله زن و خانواده، به تحلیل گفتمان برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه پرداخته شده است.در تحلیل گفتمان تلفیقی، از رویکردهای لاکلا، موف و فرکلاف استفاده شده است. برنامه توسعه سوم و چهارم به گفتمان اصلاح طلب و برنامه توسعه پنجم به گفتمان اصولگرا نسبت داده شده است. تأکید گفتمان اصلاح طلب بر نشانه‌های "اصلاحات"، "توسعه سیاسی" و "جامعه مدنی" است، اما در مقابل، تأکید گفتمان اصولگرا بر نشانه‌هایی چون: "قانون اساسی"، "توسعه اقتصادی"، "عدالت"، "ارزش‌های دینی و اخلاقی" و "استقلال" است. گفتمان اصلاح طلب در حوزه مربوط به توسعه جنسیتی تلفیقی از رویکردهای توانمندسازی و جنسیت و توسعه را نمایندگی می‌کند؛ اما، گفتمان اصولگرا با نگاهی انتقادی به رویکردهای عمده در نظریات توسعه تلاش در جهت نظریه‌پردازی بومی ‌در حوزه مسائل زنان و خانواده با رویکرد خانواده گرایی دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Discourse Analysis of Three Development Plans Based on an Approach of Family and Women

نویسنده [English]

  • mohammadtaghi karamighahi

چکیده [English]

In designing developments plans, considering women and family issues is a required policy. Having a critical look at former development plans in Iran is one of the necessary pre-conditions for designing local models of developments. The present paper first reviews the literature of development and then, with an emphasis on the issue of family and women, analyzes the discourse of third, fourth and fifth developments plans. Hybrid discourse analyses are done with Laclau and Mouffe and Fairclough approaches. The third and fourth development plans are attributed to the reformist discourse and the fifth development plan is attributed to the conservative discourse. The emphasis of reformist discourse is on the signs of ‘reforms’, ‘political development’ and ‘civil society’. In contrast, the emphasis of conservative discourse is on other signs, including: ‘constitutional law’, ‘economic development’, ‘justice’, ‘moral and religious values’, and ‘independency’. In the domain of gender development, the reformist discourse adopts a mixture of empowering, gender and development approaches. However, the conservative discourse has a critical look at the main approaches in development theories and tries to define local theories of women and family issues with an approach of familism.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family
  • women
  • Development
  • Gender
  • discourse analysis
 
-    بشیریه، حسین. (1380)، آموزش دانش سیاسی: مبای علم سیاست نظری. تهران: نگاه معاصر.
-    بهرامی‌تاش، رکسانا. (1389)، چالش با اقتصاد نولیبرالیسم (جنسیت و جهانی سازی در آسیای جنوب شرقی)، ترجمه: غلامحسین فتح اله نوری. تهران: سمت.
-    پیت، ریچارد؛ ‌هارت ویک، الین. (1389)، نظریه‌های توسعه، مترجم: مصطفی ازکیا و دیگران. تهران: نشر لویه.
-    تاجیک، محمدرضا؛ روزخوش، محمد. (1387)، بررسی نهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 16، شماره 61.
-    زعفرانچی، لیلا. (1385)، زنان و خانواده در چهار برنامه توسعه، کتاب زنان، سال 9. شماره 33.
-    سلطانی، علی اصغر. (1387)، قدرت، گفتمان و زبان (ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی‌ایران)، تهران: نشر نی.
-    شادی طلب، ژاله. (1381)، توسعه و چالش‌های زنان ایران، تهران: نشر قطره.
-    صادقی فسایی، سهیلا. (1387)، مطالعه ابعاد جنسیتی برنامه‌های توسعه سوم و چهارم (توسعه و بررسی میزان تحقق اهداف جنسیتی در برنامه سوم توسعه)، تهران: انتشارت و چاپ دانشگاه تهران.
-    صالحی امیری، رضا. (به سفارش پژوهشکده تحقیقات استراتژیک)، (1388)، زنان و توسعه، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام.
-    فرکلاف، نورمن. (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه: فاطمه شایسته پیران و دیگران.تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-    کسرایی، محمدسالار؛ پوزش شیرازی، علی. (1388)، نظریه گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره3.
-    هوارث، دیوید. (1377)، نظریه گفتمان، ترجمه: علی اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره2.           
-    یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز. (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه:‌ هادی جلیلی.تهران: نشر نی.
-    نقش زنان در توسعه. (1372)، دفتر امور مشارکت زنان ریاست جمهوری و صندوق کودکان سازمان ملل متحد، تهران: روشنگران.
-    زنان، مشارکت و برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار. (1381)، (دو جلد)، مرکز امور مشارکت زنان با همکاری صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، تهران: برگ زیتون.
-    سازمان برنامه و بودجه؛ سند برنامه: توسعه سوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران، 1383-1379، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
-    سازمان برنامه و بودجه؛ سند برنامه: توسعه چهارم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران، 1388-1384، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
-    سازمان برنامه و بودجه؛ سند برنامه: توسعه پنجم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ ایران، 1394-1390، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
- Debusscher, Petra (2011). "Mainstreaming gender in european commission development policy: conservative europeanness?". Elsevier Ltd
- Moser, Carolin O. N & Tornqvist, Annika & Van Bernice. (1999).  "Mainstreaming Gender and Development in the World Bank (progress and recommendations)". World Bank. Washington
- Prpart, Jane L. (1995). Deconstructing the Development ”Epert” " in feminism/ postmodernism/ development.
- Subrahmainion, Ramya (2005)."Gender equality in education: Definition and Measurments". Elsevier Ltd
 
منابع
-    بشیریه، حسین. (1380)، آموزش دانش سیاسی: مبای علم سیاست نظری. تهران: نگاه معاصر.
-    بهرامی‌تاش، رکسانا. (1389)، چالش با اقتصاد نولیبرالیسم (جنسیت و جهانی سازی در آسیای جنوب شرقی)، ترجمه: غلامحسین فتح اله نوری. تهران: سمت.
-    پیت، ریچارد؛ ‌هارت ویک، الین. (1389)، نظریه‌های توسعه، مترجم: مصطفی ازکیا و دیگران. تهران: نشر لویه.
-    تاجیک، محمدرضا؛ روزخوش، محمد. (1387)، بررسی نهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 16، شماره 61.
-    زعفرانچی، لیلا. (1385)، زنان و خانواده در چهار برنامه توسعه، کتاب زنان، سال 9. شماره 33.
-    سلطانی، علی اصغر. (1387)، قدرت، گفتمان و زبان (ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی‌ایران)، تهران: نشر نی.
-    شادی طلب، ژاله. (1381)، توسعه و چالش‌های زنان ایران، تهران: نشر قطره.
-    صادقی فسایی، سهیلا. (1387)، مطالعه ابعاد جنسیتی برنامه‌های توسعه سوم و چهارم (توسعه و بررسی میزان تحقق اهداف جنسیتی در برنامه سوم توسعه)، تهران: انتشارت و چاپ دانشگاه تهران.
-    صالحی امیری، رضا. (به سفارش پژوهشکده تحقیقات استراتژیک)، (1388)، زنان و توسعه، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام.
-    فرکلاف، نورمن. (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه: فاطمه شایسته پیران و دیگران.تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-    کسرایی، محمدسالار؛ پوزش شیرازی، علی. (1388)، نظریه گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره3.
-    هوارث، دیوید. (1377)، نظریه گفتمان، ترجمه: علی اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره2.           
-    یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز. (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه:‌ هادی جلیلی.تهران: نشر نی.
-    نقش زنان در توسعه. (1372)، دفتر امور مشارکت زنان ریاست جمهوری و صندوق کودکان سازمان ملل متحد، تهران: روشنگران.
-    زنان، مشارکت و برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار. (1381)، (دو جلد)، مرکز امور مشارکت زنان با همکاری صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، تهران: برگ زیتون.
-    سازمان برنامه و بودجه؛ سند برنامه: توسعه سوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران، 1383-1379، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
-    سازمان برنامه و بودجه؛ سند برنامه: توسعه چهارم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران، 1388-1384، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
-    سازمان برنامه و بودجه؛ سند برنامه: توسعه پنجم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ ایران، 1394-1390، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
- Debusscher, Petra (2011). "Mainstreaming gender in european commission development policy: conservative europeanness?". Elsevier Ltd
- Moser, Carolin O. N & Tornqvist, Annika & Van Bernice. (1999).  "Mainstreaming Gender and Development in the World Bank (progress and recommendations)". World Bank. Washington
- Prpart, Jane L. (1995). Deconstructing the Development ”Epert” " in feminism/ postmodernism/ development.
- Subrahmainion, Ramya (2005)."Gender equality in education: Definition and Measurments". Elsevier Ltd
 ر