نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکترای رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشیار مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
هدف این مقاله شناسایی رویکردهای جنسیتی حاکم بر مجموعه سیاست‌های اشتغال بعد از انقلاب اسلامی با استفاده از تحلیل محتوای کیفی است. نتایج مطالعه نشان ‌می‌دهد که گزاره‌های مختلفی از گفتمان‌های جنسیتی رقیب در مجموعه اسناد قابل‌شناسایی است که به لحاظ دوره زمانی، مرجع تصویب‌کننده و حوزه‌های اشتغال، تنوع و تحول داشته‌اند. به‌عبارت‌دیگر، درحالی‌که مقولات بازتاب‌دهنده رویکرد ذات‌گرا در مجموعه اسناد و در گفتمان‌های سیاسی مختلف چون اولویت مادری و همسری، خانواده مرد سرپرست، اشتغال مضر، حوزه خصوصی مهم، تکالیف و حقوق متفاوت و خانواده محوری سیطره دارد. اشتغال مشروط برای گروه زنان نخبه نیز مورد نظر سیاست‌گذار بوده است و از منظر غیرذاتگرایانه نیز مقولاتی چون برابری دستمزد، مهارت محوری و توانمندسازی و تغییرات ساختاری نیز مدنظر بوده است. در مجموع با استفاده از مدل مک فیل می‌توان وجود رویکردهای ذات‌گرایانه و غیرذات‌گرایانه مختلف در اسناد را شناسایی کرد که نشان‌دهنده تناقضات اساسی و مواضع متناقض در سطح کلان نسبت به اشتغال زنان هستند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Gender Analysis of Employment Policies in Post-Revolutionary Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Tajmazinani 1
  • Maryam Ebrahimi 2
  • m k 3

1 Allameh Tabataba'i

2 Department of Cooperation and Social Welfare,Faculty of Social Science,Allameh Tabataba'i University,Tehran,Iran

چکیده [English]

Abstract
This paper aims to explore the dominant gender discourses in employment policies after Islamic Revolution of Iran using a gender analysis approach and qualitative content analysis method. The Result shows that, there are various propositions of competing gender discourses in employment policies that have witnessed changes in terms of time period, approving authority and occupation types. In other words, while categories that represent the intrinsic approach are dominate in various political discourses and documents, such as the priority of maternal and spousal roles for women, man head of household, harmful employment, primacy of private sphere, family centered approach, and different rights and duties, policy makers have reserved conditional employment for elite women. From the perspective of extrinsic approach, there are some categories such as: equal payment, skill centered approach, women empowerment and necessity of structural changes. In sum, based on McPhail’s model, one can explore extrinsic and intrinsic approaches in Iranian employment policies at the same time which shows that policy approaches and orientations are inconsistent.
Keywords: Gender analysis, Employment, Women, Family, Gender Discourses

منابع
-  باقری، معصومه؛ ملتفت، حسین و شریفیان، هدایت. (1388)، «بررسی تأثیر اشتغال زنان بر هرم قدرت در خانواده»، خانواده پژوهی، سال پنجم، شماره 18: 247-262.
-  بستان، حسین. (1388)، اسلام و تفاوت‌های جنسیتی در نهادهای اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: وزارت کشور، اداره کل امور بانوان.
-  تاج مزینانی، علی‌اکبر و یاسری، زینب. (1392)، «بررسی سیاست‌گذاری اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات راهبردی زنان. سال پانزدهم، شماره 59: 7-58.
-   تانگ، رزمری. (1395)، نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمة: منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
-   ترکمن، سولماز و فتحی، سروش. (1395)، «تحلیل اثرهای اشتغال زنان در کیفیت زندگی آنان(مطالعه موردی زنان شاغل در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری»، زن و جامعه، سال هفتم، شماره 4: 13-26.
-   توسلی، افسانه و سعیدی، وحیده. (1390)، «تأثیر اشتغال زنان بر ساختار قدرت در خانواده‌های شهر ایوانکی»، زن در توسعه و سیاست، سال نهم، شماره 3: 133-149.
-   خبرگزاری دانشجو. (1397)، «رشد 16 برابری پزشکان عمومی زن نسبت به زمان پیروزی انقلاب، گفتگو با فاطمه آلیا»، تاریخ دسترسی (14/11/1397)، آنلاین: https://snn.ir/fa/news/743204/
-  رستمی، الهه. (1999)، جنسیت، اشتغال و اسلام‌گرایی: تحقیقی در نقش اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران، ترجمه: رؤیا رستمی، تهران: نشر جامعه ایرانیان.
-  رضادوست، کریم و حسین‌زاده، علی‌حسین. (1386)، «چالش‌های اجتماعی اشتغال زنان»، توسعه انسانی، سال اول، شماره 4: 27-48.
-  ریتزر، جورج و گودمن، داگلاس جی.(1390نظریه جامعه‌شناسی مدرن، ترجمة: خلیل میرزایی و عباس لطفی زاده. تهران: نشر جامعه‌شناسان.
-  زعفرانچی، لیلا (1388)، اشتغال زنان (مجموعه مقالات و گفتگوها تهران: ریاست جمهوری، مرکز امور زنان و خانواده.
-  زیبایی‌نژاد، محمدرضا. (1391)، مجموعه مقالات و گفتگوها، قم: مرکز نشر هاجر.
-  ساروخانی، باقر و گودرزی، ثریا. (1388)، «اثرات اشتغال زنان بر خانواده (تحقیقی در بین زنان شاغل و متأهل وزارت کار و امور اجتماعی)»، جامعه‌شناسی معاصر، سال دوم، شماره 1:51-78.
-  سیگر، جونی و مدنی قهفرخی، سعید. (1395)، زنان در جهان و ایران، ترجمة: سید مهدی خدایی، تهران: نشر روزنه.
-  سوزنچی، حسین. (1393)، «الگویی اسلامی برای تحلیل مسائل زن و خانواده و کاربرد آن در عرصه سیاست‌گذاری»، دین و سیاست فرهنگی، سال پنجم، شماره 1:43-78.
-  صادقی فسایی، سهیلا و خادمی، عاطفه. (1394)، «فرا تحلیل چهار دهه پژوهش در موضوع اشتغال زنان»، زن در فرهنگ و هنر، سال هفتم، شماره 2.: 243-256.
-  صفری شالی، رضا. (1394)، «تحلیل گفتمان عدالت جنسیتی در لوایح و برنامه‌های توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، سال بیست و دوم، شماره 2: 237-211.
-  طباطبایی، سید محمدحسین. (1370)، تفسیر المیزان، ترجمة: محمدرضا صالحی کرمانی، جلد چهارم. تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء.
-  علاسوند، فریبا. (1382نقد کنوانسیون رفع کلیۀ اشکال تبعیض علیه زنان، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
-  علی‌اکبری صبا، روشنک. (1395)، «ویژگی‌های خانوارهای زن سرپرست در گروه‌های مختلف وضع زناشویی سرپرست خانوار»، آمار، سال چهارم، شماره 19: 9-15.
-  علی‌پور، پروین؛ زاهدی، محمدجواد؛ ملکی، امیر و جوادی یگانه، محمدرضا. (1396)، «تحلیل گفتمان عدالت جنسیتی در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال ششم، شماره 2:203-239.
-  فروتن، یعقوب. (1388)، «جامعه‌شناسی دین و جنسیت: بررسی نظری و تجربی با تأکید بر اشتغال زنان»، مسائل اجتماعی ایران، سال شانزدهم، شماره 69: 107-138.
-  قدرتی، حسین. (1394)، «فراز و فرود اشتغال زنان در ایران و تفاوت آن با روندهای جهانی»، توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، سال نهم، شماره 3: 29-52.
-  کرمی‌قهی، محمدتقی. (1391)، «تحلیل گفتمان سه برنامه توسعه با رویکردی به مسائل زنان و خانواده»، برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی، سال چهارم، شماره 13: 47-74.
-  کریمی، زهرا؛ جهان‌تیغ، الهام و ابراهیمی پورفائز، سهند. (1395)، «جایگاه زنان در بازار کار کشورهای درحال‌توسعه مسلمان و غیرمسلمان (1995-2010)»، پژوهش‌نامه زنان، سال هفتم، شماره 1: 155-178.
-  مرکز آمار ایران (1390). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. آنلاین:
-  مطهری، مرتضی. (1374)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
-  وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (1382)، ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (موج دوم تهران: دفتر طرح‌های ملی.
-  هال، استوارت و گیبن، برم. (1390)، درآمدی بر فهم جامعۀ مدرن، کتاب یکم: صورت‌بندی‌های مدرنیته، ترجمة: محمود متحد؛ عباس مخبر؛ حسن مرتضوی؛ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: نشر آگه.
-  همتی، فریده. (1390)، سیاست اجتماعی نظریه‌های کلاسیک، مدرن، پست‌مدرن و مطالعات مقایسه‌ای، تهران: نشر جامعه شناسان.
-  یوسفی، احمدعلی. (1390)، «سیاست‌های راهبردی در اشتغال زنان از دید آموزه‌های اسلامی»، اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 39.:63-84.
 
-   Amoah, John oti. (2016). "Gender Analytical frameworks and tools", Accessible at:
-   Gaus, Gerald­­ F. and Kukathas Chandran. (2004). Handbook of Political Theory, London, Sage Publications.
-   Goulding, Kristine. (2013). Gender dimension of national employment policies. Geneva: International Labor Office.
-   Harvey, Lee (1990).Critical Social research.London:Unwin Hyman-
-   Hunt, Juliet. (2004). "Introduction to gender analysis concepts and steps", Development Bulletin, 64, 100-106.
-   O’Connor, Mary Katherine and Netting F.Ellen. (2011). Analyzing Social Policy multiple perspectives for critically understanding and evaluating policy. New Jersey, NJ: Wiley.
-   Rathgeber, Eva.M. (1989). "WID, WAD, GAD: Trends in Research and Practice", Ottawa.: InternationalDevelopmentResearchCenter.
-   Thompson, Audrey. (2003). "Caring in Context: Four Feminist Theories on Gender and Education", Blackwell Publishing, 33, (1), 9-65.
-   Zeher, Donna Bobbitt. (2011). " Gender Discrimination at Work: Connecting Gender Stereotypes, Institutional Policies, and Gender Compositionof Workplace", Sage journal, 25(6), 764-786.