نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشکده مردم شناسی

2 عضو هیئت علمی گروه تاریخ و باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

3 عضو هیات علمی گروه مردم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

10.22054/qjsd.2022.64177.2263

چکیده

از گردشگری به عنوان بزرگترین حرکت صلح آمیز از یک سوی مرزهای فرهنگی به سوی دیگر در تاریخ جهان یاد می‌نمایند. بومی‌سازی یکی از گفتمان‌هایی است که در عرصه پارادایم‌های جدید توسعه مطرح و مورد توجه قرار گرفته است. بومی‌سازی در مفهوم خودباوری، حفظ و احیای روش‌های بومی و اعتبار بخشی به فرهنگ خودی بر اساس شناخت واقعی آن است. تجربه روشن ساخته است که بسیاری از تکنیک‌ها و روش‌های بومی به دلیل سازگاری و تطابق با زیست بوم، همان روش‌هایی هستند که امروزه معرف روش‌های رسیدن به توسعه پایدار هستند. این امر در عرصه گردشگری در مقوله‌هایی چون دانش‌های بومی، اقامتگاه های بوم‌گردی و گردشگری روستایی نمود می‌یابند. در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال هستیم: تأثیرات (مثبت) پدیده بومی‌سازی بر گردشگری شرق استان گستان به چه صورت بوده است؟ در بعد روش‌شناختی از روش تحقیق کیفی و رویکرد متناسب با کار انسان‌شناختی یعنی مردم-نگاری به عنوان روش عملیاتی تحقیق بهره برده شد و تکنیک تحلیل موضوعی به منظور تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرار گرفت. با درنظر گرفتن هدف و مسئله محوری پژوهش یعنی بررسی تأثیر رویکرد بومی‌سازی در فرآیند گردشگری پایدار، و با توجه به تحلیل یافته ها نتیجه‌گیری می‌شود که با ایجاد زمینه‌های بومی‌سازی در عرصه گردشگری قلمرو تحقیق ، توانبخشی و کارائی جامعه بومی افزایش یافته و این امر با فرآیند توسعه پایدار گردشگری ارتباط مستقیم دارد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Localization as an effective approach in achieving sustainable tourism Qualitative study in the east of Golestan province

نویسندگان [English]

  • mansour moradi 1
  • mahmood seyed 2
  • Ali baseri 3
  • mohammad hadi mansour lakoraj 3

1 Faculty member of Anthropology Research Institute

2 Faculty member of the Department of History and Archeology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch

3 Faculty member of Anthropology Department, Islamic Azad University, Central Tehran Branch

چکیده [English]

Today, tourism seeks to gain experience and return to the knowledge of the beliefs and traditions of local communities. Localization is one of the discourses that has been considered in the field of new development paradigms.
Localization in the sense of self-belief, preservation and revival of indigenous methods and validation of one's own culture based on its real knowledge in the first place and conscious selection of economic, social and cultural methods and techniques of new scientific knowledge in the second place. Experience has shown that many indigenous techniques and methods, due to their compatibility with the ecosystem, are the same methods that represent the methods of achieving sustainable development today. In the field of tourism, this is reflected in components and categories such as indigenous knowledge, ecotourism, ecotourism resorts, event tourism, and rural and nomadic tourism. Considering the purpose and central issue of the research, ie the effect of localization approach in the process of sustainable tourism, it is concluded that by creating localization in the field of tourism, the scope of research, rehabilitation and efficiency of the indigenous community has increased. It has a direct connection.
In the methodological dimension, the qualitative research method and the approach appropriate to anthropological work, ie ethnography, were used as the operational method of research, and the thematic analysis technique was used to analyze the data.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Localization
  • sustainable tourism
  • ecotourism resort
  • cultural ecology
  • indigenous knowledge
  • احسانی، افسانه. (1395)، اکوتوریسم، راهی برای گردشگری پایدار، تهران: نشر مهکامه، چاپ دوم.
  • احمدرش، رشید و دانش مهر، حسین. (۱۳۹۴)، دانش بومی و توسعه (بینش و روش مطالعه دانش بومی)، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  • افجه، علی‌اکبر. (1382)، «توسعه جهانگردی از دیدگاه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی»، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی.
  • انگورج، مریم. (1394)، «گردشگری و اکوتوریسم»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پاک، همدان: شرکت سپیدار طبیعت الوند.
  • ایمانیان، جاوید؛ ایوبی، رضا و مدهونی، محراب. (۱۳۹۷)، «بازشناسی دانش بومی خانه‌های چوبی در روستای زیارت گرگان و نقش آن در توسعه پایدار محلی»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال پنجم، شماره ۱۰: 150-103.
  • برزگر، صادق؛ رضایی، طیبه و جان بابانژاد، محمدحسین. (1395)، » اثرات گردشگری محلی در توسعه پایدار روستایی (نمونه مطالعاتی: روستای فارسیان)«، فصلنامه میراث و گردشگری، سال اول، شماره سوم: 165-187.
  • بذرافشان، مرتضی. (1394)، درآمدی به صنعت گردشگری، تهران: انتشارات مهکامه، چاپ دوم.
  • بیتس، دیوید و پلاک، ف.(۱۳۷۵)، انسان‌شناسی فرهنگی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  • پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی. (1386)، گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
  • پیرزاد، احمد و ریاحی مقدم، ساشا. (1396)، «بررسی رابطه بوم‌گردی در معماری روستایی با اقتصاد روستایی (نواحی معتدل و مرطوب، نواحی گرم و خشک)»، دو فصلنامه پژوهشی تحلیلی هنرهای حوزه کاسپین، سال اول، شماره اول: 41-59.
  • توکلان، علی و داوری، آی تک. (1396)، «اقامتگاه‌های بوم‌گردشگری فرصتی برای توسعه پایدار مطالعه موردی: ظرفیت‌های بوم‌گردشگری استان آذربایجان شرقی»، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری، مدیریت شهری و محیط زیست، کرج: موسسه آموزش عالی شهریار
  • تیموثی، دالن جی و نیاوپان، جیان پی.(۱۳۹۲)، میراث فرهنگی و گردشگری در کشورهای درحال‌توسعه، ترجمه: فرج اکبرپور و جعفر پاپیری، تهران: انتشارات مهکامه
  • جعفری نجف‌آبادی، عاطفه و مهدوی پور، حسین. (1392)، «نقش تکنولوژی‌های بومی در کیفیت فضاهای مسکونی»، فصلنامه مسکن و محیط روستا، سال 32، شماره 141: 51-68.
  • جمعه پور، محمود. (1393)، «بومی‌سازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرآیند آن»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال اول، شماره 2: 50-79.
  • چمنی، ملیحه. (۱۳۸۶)، «سازه‌های بومی در معماری پایدار»، مجموعه مقالات اولین کنفرانس سازه و معماری، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
  • حسن‌زاده، علیرضا، بهمن رحیمی، علیرضا برفروشان، ژیلا مشیری، پرویز فیضی، مریم پهلوان شریف و افشین نادری. (۱۴۰۰)، پژوهش‌نامه: ویرایش سوم، تهران: پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
  • حسینی نیا، غلامحسین و جعفری، علی. (1395)، «نقش اکوتوریسم در توسعه پایدار باغستان سنتی قزوین»، مجموعه مقالات همایش ملی دانش و فن‌آوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست ایران، تهران: موسسه توسعه محور دانش و فناوری سام ایرانیان.
  • حمیدی، هوشنگ. (1393)، «رویکرد بومی‌سازی علم پزشکی در نواحی روستایی»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال اول، شماره 2: 79-106.
  • حیدری، اعظم و اکبری، علی. (1397)، «تأثیر بوم‌گردی خانه‌های روستایی در توسعه اقتصادی روستاها (نمونه موردی روستای هنجن)»، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، تهران: دانشگاه صنعتی مراغه با همکاری دانشگاه تبریز.
  • خلدی نسب، سید کاظم و فرضیان، فیروزه. (۱۳۹۸)، «نقش و اثرگذاری اکوتوریسم در توسعه پایدار روستاها در چشم‌انداز ۱۴۰۴ با تأکید بر راهکارهای گردشگری روستایی»، مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین در مهندسی کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی، مشهد: دانشگاه جامع علمی _ کاربردی، سازمان همیاری شهرداری‌ها و مرکز توسعه خلاقیت و نوآوری علم نوین
  • راسخی، ساره و قربانی، مهدی. (۱۳۹۵). «بوم‌شناسی فرهنگی در تحصیل دانش بومی و فرهنگ گله‌داری: مطالعه موردی شمال استان فارس، روستای قصر یعقوب»، فصلنامه تخصصی مردم و فرهنگ، سال دوم، شماره 4: 17-38.
  • رحیم نیا، رضا؛ قرائتی، مهران و زمانی فرد، علی. (1394)، «کاربرد نظریه زمینه‌ای در پژوهش‌های مرتبط با دانش بومی حفاظت، رویکردی برای پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال دوم، شماره 4: 145-177.
  • رستم پیشه، مریم؛ نصیراسلامی، سید محمدرضا و تیز قلم زنوزی، سعید. (1398)، «ارزیابی و تحلیل تطبیقی ساختار کالبدی اقامتگاه‌های بوم‌گردی (مورد مطالعه: اقامتگاه‌های بوم‌گردی تلارخانه بردبار و دیلمای گشت؛ استان گیلان»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، سال چهارم، شماره 14: 111-132.
  • رضوانی، محمدرضا و عزیزی، ثریا. (1397)، «تأثیر اقامتگاه‌های بوم‌گردی بر توسعه روستایی»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی چشم‌انداز توسعه پایدار روستایی ایران، تهران: دانشگاه خوارزمی و انجمن علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی ایران.
  • رفیع فر، جلال‌الدین؛ دانش مهر، حسین و احمدرش، رشید. (۱۳۹۱)، «بینش و روش در پژوهش‌های دانش بومی و جایگاه آن در فرآیند توسعه پایدار روستایی»، فصلنامه توسعه روستایی، سال چهارم، شماره ۱: 19-38.
  • سعیدی گراغانی، حمیدرضا؛ ارزافی، حسین و رزاقی بورخانی، فاطمه. (۱۳۹5). «بوم‌شناسی فرهنگی؛ تحلیل دانش بومی زنان عشایر ایل سلیمانی در فرآیند توسعه پایدار مراتع»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال سوم، شماره ۵: 173-199.
  • سعیدی، عباس. (۱۳۷۷)، مبانی جغرافیایی روستایی ایران، تهران: انتشارات سمت
  • سقایی، مهدی و مسعودی، محمدباقر. (1393)، اکوتوریسم‌های طبیعی و اکوتوریسم با تأکید بر ایران، تهران: انتشارات مهکامه.
  • شاه حسینی، علیرضا. (۱۳۹۷)، «زنجیره لبنیات در عشایر استان سمنان»، نمایه پژوهش، سال ۴، شماره 13-14: 154-198.
  • شفیعی، زاهد و ربانی، راضیه. (۱۳۹۷)، بوم‌گردی و اقامتگاه‌های دوستدار طبیعت، تهران: انتشارات مهکامه
  • طالبی، محمدعلی؛ یوسفی، جواد و براتی، محمد. (1398)، «بررسی اثرات تعاملات بین فرهنگی ساکنان و گردشگران مورد مطالعه: روستای چنشت در خراسان جنوبی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، سال 14، شماره 53: 49-74.
  • عباسی، عالم و رضوانی، محمد. (۱۳۹۶)، «بوم‌گردی روستایی و نقش آن در توسعه پایدار گردشگری مطالعه موردی: شهرستان پاوه استان کرمانشاه»، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری، مدیریت شهری و محیط زیست، کرج: موسسه آموزش عالی شهریار.
  • عربیون، ابوالقاسم. (۱۳۸۵)، «دانش بومی ضرورتی در فرآیند توسعه و ترویج»، فصلنامه روستا و توسعه، سال ۹، شماره 1: 81-136.
  • فرهادی، مرتضی. (1381)، «دانش‌ها و فناوری‌های سنتی در آینه علم و تجربه صاحب‌نظران»، نمایه پژوهش، سال، شماره 13-14: 186-214.
  • فرهادی، مرتضی. (1393)، «مردم‌نگاری دانش‌ها و فن‌آوری‌های سنتی، نان شب مردم‌نگاران ایران»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال اول، شماره 2: 1-48.
  • فکوهی، ناصر. (۱۳۸۶)، تاریخ اندیشه و نظریه انسان‌شناسی، تهران: نشر نی.
  • کاظمی، مهدی. (1386)، مدیریت گردشگری، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
  • کریمی کندزی، ساجده. (1399)، «توسعه بوم‌گردی و نقش آن در توسعه جاذبه‌های بوم‌گردی شهرستان آران و بیدگل»، فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال هشتم، شماره شانزدهم: 223-242.
  • کریمی، سمیه. (۱۳۹۵)، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، کتاب مردم‌شناس، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
  • گلپایگانی، مجید. (1398)، مدیریت آب، انرژی و پسماند در هتل‌ها با رویکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی، تهران: انتشارات وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری
  • گلدنر، چارلز. آر و برنت ریچی، جی.آر. (1394)، شناخت صنعت گردشگری اصول، رویه‌ها و رویکردها، ترجمه: حمیدرضا ضرغام بروجنی، مرتضی بذرافشان و حمید ایوبی یزدی، تهران: انتشارات مهکامه.
  • گلزاری، اعظم و میردامادی، سید مهدی. (۱۳۸۹)، «دانش بومی رویکرد کاربردی در توسعه پایدار»، فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، سال ۳۰، شماره ۸: 52-28.
  • لطفی، صدیقه؛ رمضان زاده لسبوئی، مهدی و ابراهیمیان، مهناز. (1396)، «سنجش نگرش مردم نسبت به نقش آموزش در تمایل به کارآفرینی بوم‌گردی (مطالعه موردی: منطقه کویری و بیابانی خور و بیابانک)»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه و گردشگری»، سال ششم، شماره 21: 76-54.
  • مارکت، کاترین و گشایش فرهاد. (۱۳۸۳)، «بوم‌شناسی فرهنگی»، فصلنامه مطالعات کاربردی هنر، سال 24، شماره 59: 190-198.
  • مرادی، منصور. (۱۳۸۹)، «موسیقی درمانی در ترکمن‌صحرا، فصلنامه علوم اجتماعی، سال 20، شماره ۴۸: 187-220.
  • مسعودی همت‌آبادی، سمیه و مهدوی پور، حسین. (۱۳۸۹)، «مشق معماری روستایی (استفاده از پتانسیل‌های معماری روستایی در طراحی فضای آموزشی)»، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی، مسکن و بافت، تهران: جهاد دانشگاهی.
  • مسعودیه، محمدتقی. (۱۳۷۹)، موسیقی ترکمنی، آوانویسی و تجزیه و تحلیل، تهران: انتشارات ماهور.
  • معتمدی، غلامرضا. (۱۳۸۵)، «بهره‌گیری از دانش سنتی، رمز توسعه پایدار روستایی»، فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، سال سوم، شماره ۸: 221-254.
  • مور، جری دی. (۱۳۹۱)، زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی، ترجمه: هاشم آقا بیگ پوری و جعفر احمدی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  • موسی‌وند، جعفر؛ محمودی، سید مهدی و چراغی رامین؛ (1392)، «توسعه گردشگری روستایی در راستای توسعه پایدار (نمونه مورد مطالعه: روستای سورین شهرستان بانه)»، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، سال سوم، شماره 8: 81-97.
  • هاشمی، سید سعید و حبیبی، مرضیه. (۱۳۹۵)، «پهنه‌بندی توان اکوتوریستی منطقه صادق آباد بافق، استان یزد»، فصلنامه گردشگری و توسعه، سال پنجم، شماره ۸: 65-85.
  • یوسفی، جلال. (1۳۹0)، دانش بومی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران: انتشارات راه سبحان با همکاری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور