برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

جهانی‌شدن، نوسازی و سیاست‌های جمعیتی در ایران (قبل از انقلاب، از سال 1342 تا 1355)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 داتشجوی دکترای جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

2 استاد جمعیت شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

3 استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی پژوهش‌ حاضر «بررسی جامعه‌شناختی تأثیرات جهانی‌شدن از طریق شناخت تحول پارادایم‌های توسعه، به‌خصوص رویکرد نوسازی و تأثیر آن بر اتخاذ سیاست‌های جمعیتی در ایران»، قبل از انقلاب اسلامی و در خلال سال‌های 1342 تا پیروزی انقلاب اسلامی است. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه‌ای بوده و با استفاده از متدهای کمی و کیفی، متناسب با بخش‌های مختلف پژوهش‌، به بررسی و مطالعۀ سیاست‌های جمعیتی پرداخته شده است. پژوهش‌ حاضر چگونگی ورود ایران به چرخۀ نظام جهانی و هم‌چنین سلطۀ گفتمان‌های توسعه‌یافته (مرکز) را به‌عنوان پارادایم‌های غالب بر فضای کشورهای توسعه‌نیافته به تصویر کشیده و نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های 1342 تا 1355 در ایران قبل از انقلاب، زمامداران وقت (پهلوی دوم) چگونه با توجه به شرایط قرارگرفته در وضعیت یک کشور توسعه‌نیافته، با استفاده از پارادایم مسلط «نوسازی»، به اجرای سیاست کاهش جمعیت با بهره‌گیری از نظریۀ «انتقال جمعیتی» اقدام کرده و متأثر از همین اقدامات، زمینه را برای تغییر در ساختار جمعیت و در نتیجه کاهش رشد جمعیت در ایران، بین سال‌های 1342 تا 1355، از حدود 2/3 درصد به میزان 6/2 درصد، فراهم کردند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Globalization, Modernization and Population Policies in Iran

نویسندگان [English]

  • siamak heidari 1
  • Habiballah Zanjani 2
  • Bagher Sarokhani 3

1 PhD student in political sociology, Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Full Professor, Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Full Professor, Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The main goal of the present research is to study the different effects of globalization, through understanding the transformation of development paradigms, especially the modernization approach and its influence on the population policy in Iran before the 1979 Revolution and during the period from 1963 to 1979. Research methodology was library method; and using quantitative and qualitative methods, proportional to different parts of research, the population policies have been examined. The present study examines Iran’s entry into the global system and illustrates the domination of development discourses as the paradigms dominating the underdeveloped countries. This study shows how the government at that time used the dominant paradigm of modernization to implement the policy of reducing population growth through the population transfer theory, and paved the way for changing the structure of the population, and as a result reduced population growth in Iran from 3.2 percent in 1963 to 2.6 percent in 1976.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Globalization
  • Modernization
  • Paradigm
  • population
  • population policies
مراجع
-    آبراهامیان، یرواند (1381). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر. ترجمۀ احمد گل‌محمدی و  محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
-    امانی، مهدی (1374). «کوششی در نگرش تاریخی به روند میزان‌های موالید و مرگ و میر و سیر شناخت مراحل انتقال جمعیتی در ایران». فصلنامۀ جمعیت. 13 و 14.ص 71ـ83.
-    امانی، مهدی (1380). «نگاهی به چهل سال تحول جمعیت‌شناختی ازدواج در ایران (از 1335 تا 1375)». نامۀ علوم اجتماعی. 17.
-    بهنام، جمشید (1346). جمعیت‌شناسی عمومی. تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
-    بوردیو، پی‌یر (1380). نظریۀ کنش. ترجمۀ مرتضی مردی‌ها. تهران: انتشارات نقش و نگار.
-    تقدیسی، احمد؛ احمدی، شاپور؛ محمد آبادی، علی (1391). «مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعۀ پایدار روستایی». فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. 1، پیاپی 104.
-    تقوی، مهدی (1379). اقتصاد سیاسی بین المللی. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ امور اقتصادی، سیاسی، بین المللی.
-    تودارو، مایکل (1377). توسعۀ اقتصادی در جهان سوم. ترجمة غلامعلی فرجادی. تهران: برنامه و بودجه.
-    توفیق، منوچهر (1384). آمایش سرزمین: تجربۀ جهانی و انطباق آن با وضع ایران. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-    جنکینز، رایس (1377). صنعتی شدن و توسعه. ترجمۀ طاهره قادری. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
-    چلبی، مسعود (1384). جامعه‌شناسی نظم؛ تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. چاپ سوم. تهران: نشر نی.
-    حجاریان، سعید (1372). «ناموزونی فرایند توسعۀ سیاسی در کشورهای پیرامونی». فصلنامۀ راهبرد. 2. ص 65.
-    حسینی، حاتم (1381). «روندهای جمعیتی و چالش‌های آن در خاورمیانه و افریقای شمالی». فصلنامۀ جمعیت. 30 و40.
-    حسینی، حاتم (1383). درآمدی بر جمعیت‌شناسی اقتصادی ـ اجتماعی و تنظیم خانواده. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
-    رازقی، ابراهیم (1388). آشنایی با اقتصاد ایران. تهران: نشر نی.
-    روشه، گی (1383). تغییرات اجتماعی. ترجمة منصور وثوقی. چاپ شانزدهم. ویراست دوم. تهران: نشر نی.
-    زیاری، کرامت آ... (1383). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
-    سرایی، حسن (1387). «گذار جمعیتی دوم در ایران با نیم‌نگاهی به ایران». نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران. 6. ص 118ـ140.
-    سرایی، حسن (1370). «دربارۀ نرخ‌های رشد جمعیت در ایران 1335 تا 1365». فصلنامۀ علوم اجتماعی. 1 و 2(1). ص 97ـ111
-    سرایی، حسن (1372). «نظری اجمالی به جمعیت جهان، قاره‌ها و ایران». فصلنامۀ علوم اجتماعی. 3 و 4 (1).ص 22.
-    سرایی، حسن (1376). «مرحلۀ اول گذار جمعیتی ایران». نامۀ علوم اجتماعی ایران. 9 و 10. 51- 61.
-    سرایی، حسن؛ بحرانی، محمد حسین (1386). «کاربرد نتایج سرشماری‌های عمومی در بررسی ساختار و تحولات قشربندی اجتماعی ایران». نامۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران. 3.
-    سو، آلوین. ی (1380). تغییر اجتماعی و توسعه؛ مروری بر نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی. ترجمۀ محمود حبیبی مظاهری. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
-    صباغ پور، علی اصغر (1381). «جهانی‌شدن، حاکمیت ملی وتنوع قومی درایران». فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی مطالعات ملی. 11. ص 143ـ 161.
-    صرافی، مظفر (1377). مبانی برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای. تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
-    عسکری ندوشن، عباس؛ میرزایی، محمد (1385). «برنامه‌های توسعه؛ رویدادهای سیاسی بین‌المللی و جهت‌گیری مباحث جمعیت‌شناختی در قرن بیستم»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران. 1. ص81 ـ 105.
-    قانون برنامه‌های عمرانی اول تا پنجم قبل از انقلاب:
 http://fa.wikisource.org/w/index.php?title
-    قره‌باغیان، مرتضی (1370). اقتصاد رشد و توسعه. تهران: نشر نی.
-    کدی، نیکی (1375). ریشه‌های انقلاب ایران. ترجمة عبدالرحیم گواهی. تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-    گازیوروسکی، مارک (1373). دیپلماسی آمریکا و شاه. ترجمة جمشید زنگنه. تهران: نشر رسا.
-    مرکز آمار ایران (1335ـ1355). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور. تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
-    میرزایی، محمد و همکاران (1385). گزارش کشوری جمعیت و توسعه در ایران. طرح مشترک انجمن جمعیت‌شناسی ایران با پروژۀ صندوق جمعیت در دانشگاه تهران.
-    میرزایی، محمد (1384). جمعیت و توسعه با تأکید بر ایران. تهران. انتشارات مرکز مطالعات و پژوهش‌های آسیا و اقیانوسیه.
-    هانت، دایانا (1376). نظریه‌های اقتصادی توسعه؛ تحلیلی از پارادایم‌های رقیب. ترجمۀ دکتر غلامرضا آزاد ارمکی. تهران: نشر نی.
-    هریسون، دیوید (1376). جامعه‌شناسی نوسازی و توسعه. ترجمۀ علیرضا کلدی. تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توا‌ن‌بخشی.
 
- Abdel R.Omran & Larzaneh Roudi. (1993). The Middlc cast Population Bulletin 48,no.1(Washington,DC: Population reference Bureau.
- Aghajanian, A. (1989). Population Policy, Fertility and Family Planning in Iran, In: K. Mahadevan (ed) Fertility Policies OF Asian Countries (New Deihi: Sage Publications).
- Pasha Saleh, Ali. (1976). Cultural Ties Between Iran and the U.S Tehran: n. p.130-35.
- Champernowne, D. G. (1974). A Comparison of Measures of Inequality of Income Distribution. The Economic Journal. Vol. 84.
- Coleman,J.W and H. R. Kerbo. (2006). Social Problems,Ninth Edition, Person Prentice Hull Press.
- Deputy of Health. (2009). History of and family planning in Iran. family planning Office. Ministry of Health and Medical Education. Tehran, Iran. [In Persian]. Available from:
           http://www.fhp.hbi.ir/fhppages/Tanzim Office/ Tanzim Office History.htm
        Accessed 16 June 2014.
- Family Planning Office. (2009). Family Planning Graphs,Deputy of Health Ministry of Health and Medical Education. Available from:http://www.fhp.hbi.ir/FHPPages/H
- Fereydoun Hoveyda. (1979). The Fall of the Shah. New York: Wyngham.
- Gebrge B. Baldwin. (1967). Planning and Development in Iran. Baltimor:John Hopkins Press.
- Hoem, J. M. & Dora, k. (2008). Traces of the Second Demographic Transition in Four Selected Countries in Central and Eastern Europe: Union Formation as a Demographic Manifestation. Euro J Population. DOI 10.1007/s10680-009-9177-y.
- Amuzegar, Jahangir. (1977). Iran: An Economic Profile Washington: middle East Institute. 166-75& Razavi, Op. Cit. P. 68-77.
- Mehryar A. H. & Roudi.F. & Aghajanian, A & Tajdini, F. (2001). Repression and revial of the family Planning program and its impact on the fertility levels and demographic transition in the Islamic republic of Iran.Working Paper 2022, Economic Reserch.
- Nortman, D. & Hofstatter, E. (1979). Population and Family Planning Programs, Newyork. Oxford and New York: OxfordUniversity Puplishers the Hague.
- Weeks,John. (2002). Population: an Introduction To Concepts and Issus, NEWYORK. Wadsworth Publishimg Company. Seventh Edition, P 190.
برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی
دوره 6، شماره 24 - شماره پیاپی 24
آذر 1394
صفحه 85-127
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار