نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه ریزی رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

2 مدرس تاریخ دانشگاه علامه طباطبائی و پژوهشگر دانش بومی

چکیده

اصولاَ فرایند نظریه‌پردازی در هر دو روش کمی و کیفی مستلزم انجام مشاهدات متعدد است. در فرایند چرخه‌ای تولید علم در هر دو روش، پیوند آشکاری بین نظریه و روش وجود دارد. پیوند بین نظریه و روش بدین‌معنی است که خلق یک نظریه تعامل مستمری است بین مشاهده، تبیین و انجام مشاهدات جدید برای آزمون تبیین اولیه. در این میان نظریه‌های برخاسته از میدان تحقیق؛ به منزله یکی از گونه‌های تحقیق، به دنبال کشف و استدلال از دل داده‌های میدانی است که ماحصل حضور محقق در میدان پژوهش است. در این روش، محقق در ارتباط نزدیک با پدیده مورد مطالعه قرار می‌گیرد و حال اگر مشاهدات خود را در عرصه میدان تحقیق با مشارکت همراه کند، با یکی کردن خود با پدیده‌ مورد پژوهش، زمینه‌ شناختی عمیق و مستحکم از پدیده را فراهم می‌کند.                
 اما روش‌شناسی کتاب انسان‌شناسی یار‌یگری  گویای سبک علمی و خاص در ارائه یافته‌های نگارنده این اثر است. بدین ترتیب که نگارنده به منظور بیان یافته‌های خود به مثابه یک مردم شناس،‏‏ بارها پل ارتباطی برای تولید علم، یعنی قیاس و استقراء را طی می‌کند؛ با استقراء شروع و با قیاس مباحث خود را کامل می‌کند. بدین‌صورت که وی از مشاهدات اولیه خود (که در نتیجه زندگی در کنار روستاییان است) برای نظریه‌سازی و از مشاهدات بعدی خود (که در نتیجه پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای است) برای نظریه-آزمایی بهره می‌گیرد.
از طرف دیگر نظریه‌پرداز نظریه یاریگری جهت آسان فهم کردن و مستدل کردن یافته‌های خود، هر دم از نردبان انتزاع پایین می‌آید و آن را با مشاهدات عینی تثبیت می‌کند. تشریح مفاهیم ذهنی با کمک مصادیق عینی منجر به سهولت درک یافته‌های نظری برای مخاطب شده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Priority of Field over Theory in Presenting Helping Theory in Iran

نویسندگان [English]

  • sayyedmohammad Besatiyan 1
  • morteza salemi ghamsari 2

1 allameh

2 allameh

چکیده [English]

Basically, the process of theory building, whether qualitative or quantitative, requires several observations. In the cycle of science production, there is an obvious link between theory and method; i.e. theorization is a result of continuous interaction between observations, explaining them and new observations to explain the former ones. The theories based on fieldworks are to discover and argue the field data which is collected by the researcher who had been present in the field of research. In fieldworks, the researchers are in close contact with the studied phenomenon. If they add participation to their observations and identify themselves with the studied phenomenon, then they will be able to prepare the ground for a deep understanding of it.
The methodology of the book ‘Anthropology of Helping’[1] is indicative of a special scientific style in presentation of findings by the author. To present his findings, the author, as an anthropologist, frequently resorts to comparison and argumentation. He starts with argumentation and then continues with comparison. He uses his basic observations (resulted by living among rural people) for theory building and then, using his subsequent observations (resulted by fieldworks and library studies) he tests the theories. Meanwhile, to make his findings organized and easy to understand, he leaves abstractness and proves them using objective observations. Explanation of abstract concept using objective examples helps the readers to better understand the theoretical findings.
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fieldworks
  • Participant Observation
  • Theory Testing
  • Theory Building
  • Helping Theory

- اعتماد، شاپور و دیگران. (1382)، مقاله ساختار معرفتی علم در ایران؛ سال 2001، نامه علوم اجتماعی، شماره 21.
- ببی، ارل. (1388)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (جلد اول). ترجمه: رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
- بیتس، دانیل و پلاگ، فرد. (1389)، انسان‌شناسی فرهنگی، ترجمه: محسن ثلاثی، انتشارات علمی.
- دواس، دی، ای. (1386)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه: هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.
- دواس، دیوید. (1387)، طرح تحقیق در تحقیقات اجتماعی. ترجمه: هوشنگ نایبی. تهران: انتشارات آگاه.
- دورکیم، امیل. (1385)، قواعد روش جامعه‌شناسی، ترجمه: علی محمد کاردان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ذکایی، محمد سعید. (1381)، نظریه و روش در تحقیقات کیفی، فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی،‌ شماره 20.
- روحانی، حسن. (1388)، روش کیفی و نظریه سازی، مندرج در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ به آدرس: http://anthropology.ir/node/2720
- ریویر، کلود. (1382)، درآمدی بر انسان‌شناسی، ترجمه: ناصر فکوهی، تهران: نشر نی.
- ساروخانی، باقر. (1386)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، بینش‌ها و فنون. (جلد2)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سیلورمن،‌ دیوید. (1381)، روش تحقیق کیفی در جامعه‌شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: موسسه فرهنگی انتشارات تبیان.
- فرهادی، مرتضی. (1388)، انسان‌شناسی یاریگری.  تهران: نشر ثالث.
- فرهادی، مرتضی. (1386)، واره (درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- فرهادی، مرتضی (1368)، بنه‌شناسی؛ پیشینه پژوهش،‌ نقد آراء در چگونگی پیدایش بنه، مجله تحقیقات جغرافیایی، شماره 15.
- فرهادی، مرتضی (1373)، فرهنگ یاریگری در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- فرهادی، مرتضی. (1379)، مال، سازمان تولید تعاون تولید سنتی عشایر ایران، فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب، دوره جدید، شماره 3 و 4.
- فرهادی، مرتضی. (1382)، کشتکاری و فرهنگ، تهران: موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی.
- فکوهی، ناصر. (1382)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران: نشر نی.
- کریمی، جلیل؛ کچویان، حسین. (1385)، مقاله پوزیتیویسم و جامعه‌شناسی در ایران، نامه علوم اجتماعی، شماره 28.
- کوزر، لوئیس. (1386)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
- محمدی، بیوک. (1371)، روش‌شناسی مردمی، مجله علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی شماره 3 و 4.
- میترو، پولسکی. (1378)، سیر تحولات‏ اجتماعی. ترجمه: م.پ.کاشانی،‌ تهران: چاپ پخش.
ضمیمه: فهرست برخی از کتب و مقالات دکتر مرتضی فرهادی در زمینه «نظریه یاریگری»
فهرست کتب:
فرهادی، ‌مرتضی. (1373)، فرهنگ یاریگری در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
----------. (1382)، کشتکاری و فرهنگ، تهران: موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی.
-----------. (1386)، واره، (درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون)، تهران: شرکت سهامی انتشار .
----------. (1389) انسان‌شناسی یاریگری، تهران: نشر ثالث.

فهرست مقالات:
- فرهادی، مرتضی. (1361)، آدمی‌گری و یاریگری. (واقعیت‌ها و ضرورت‌ها و پیشینه‌ یاریگری‌. (همکاری‌، مشارکت‌)، در تاریخ‌ آدمیان‌)، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 15 و 16.
----------. (1364)، گونه‌شناسی یاری‌ها و یادگیری‌های سنتی در ایران، کیهان فرهنگی، سال 2.
----------. (1364)، یاریگری‌ها و تعاون‌های‌ سنتی‌ در زمینه‌ آب‌ و آبیاری‌ در ایران، ماهنامه‌ زیتون‌، شماره 37 و 44 و 45.
----------. (1364)، فرهنگ‌ یاری‌ در کشتکاری‌، ماهنامه‌ جهاد، شماره‌ 13 و 14 و  15.
----------. (1366)، فرهنگ‌ یاری‌ در آبیاری، ماهنامه‌ جهاد، شماره‌ 97 و 98.
----------. (1367)، فرهنگ‌ یاری‌ در باغداری‌، ماهنامه‌ سنبله‌، شماره‌ 3 و 4.
----------. (1367)، آیا کشاورزان‌ ایرانی‌ تکرو هستند؟، فصلنامه‌ تعاون‌ روستایی‌ و کشاورزی‌، شماره‌ 3 و 4.
----------. (1368)، بُرّابُرّی‌: رقابتی‌ که‌ به‌ یاریگری‌ می‌انجامد، فصلنامة‌ رشد آموزش‌ علوم‌ اجتماعی‌، شماره 2.
-----------. (1368)، بنه‌شناسی؛ پیشینه پژوهش،‌ نقد آراء در چگونگی پیدایش بنه، مجله تحقیقات جغرافیایی، شماره 15.
------------. (1369)، انواع خودیاری و گونه‌آمیزی‌های آن، فصلنامه رشد علوم اجتماعی، شماره 5.
-----------. (1369)، دگریاری و خودیاری در جشن میان‌بهار در اسک لاریجان آمل، فصلنامه رشد علوم اجتماعی، شماره 2.
----------. (1370)، واره‌، گمنام‌ و بی‌آوازه‌ با صد نام‌ و آوازه‌. (رساله‌ای‌ در باب‌ تاریخ‌ نوعی‌ تعاونی‌ کهن‌ و زنانه‌)، نامة‌ علوم‌ اجتماعی‌، دوره‌جدید، جلد دوم‌ شماره‌ 2.
----------. (1370)، واره‌ و دلایل‌ تداوم‌ آن‌،  فصلنامة‌ علوم‌ اجتماعی‌، سال‌ اول‌، شماره‌ 1 و 2.
----------. (1372)، لایروبی‌ و جشن‌ پایان‌ لایروبی‌ و حکومت‌ زنان‌ در توجه‌غاز سامن‌ ملایر، فصلنامه‌ رشد علوم‌ اجتماعی‌، شماره‌ 17.
----------. (1373)، نظریه‌های همکاری در کار اندیشه‌ورزان و دانشمندان علوم اجتماعی و دلایل کم‌توجهی به آن، فصلنامه تعاون روستایی و کشاورزی، دوره جدید، شماره 1 و 2.
----------. (1374)، رفتارهای یاریگرانه جانوران، فصلنامه تعاون روستایی و کشاورزی، شماره 3 و 4.
----------. (1375)، چند پرسش، یک دیدگاه، ماهنامه تعاون، دوره جدید، شماره 58.
----------. (1378)، مردم‌نگاری‌ دانش‌ها و فن‌آوری‌های‌ سنتی‌، "نان‌ِ شب‌" مردم‌نگاران‌ ایران‌». نمایة‌ پژوهش‌، سال‌ سوم‌، ش‌ 11 و 12.
----------. (1378)، موزه‌های‌ بازیافته‌، گمانه‌زنی‌هایی‌ در فرهنگ‌ عشایر و روستائیان‌ سیرجان‌، بافت‌، بردسیر و شهر بابک استان کرمان)، تهران‌: انتشارات‌ کرمان‌شناسی‌.
---------- (1379)، کله و شبان و یاریگری در چراندن دام چکند (خرده‌مالکی)، در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 58 و 59.
---------- (1379)، مال، سازمان تولید تعاون تولید سنتی عشایر ایران، فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب، دوره جدید، شماره 3 و 4.
---------- (1379)، مشارکت زنان روستایی و ایلی در گروههای یاریگر و سازمان‌های تعاونی سنتی، فصلنامه اقتصاد و کشاورزی و توسعه، سال 2.
---------- (1379)، بحران محیط زیست در ایران و لزوم بازنگری و دانش‌های مردمی و راهکارهای فرهنگ ملی، نمایه پژوهش، شماره 13 و 14.
---------- (1379)، چون‌ و چراهایی‌ بر نظریة‌ تکروی‌ و فردگرایی‌ تاریخی‌ ایرانیان‌ و به‌ ویژه‌ کشاورزان‌ ایرانی‌، مجموعه‌ مقالات‌ سمینار بررسی‌ علل‌ و عوامل‌ تقدم‌ مصالح‌ جمعی‌ بر منافع‌ فردی‌، تهران‌: انتشارات‌ باز.
----------- (1380)، آیا کشاورزی ایران بدوی است؟، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 38.
----------- (1381)، فضای مفهومی مشارکت، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 19.
---------- (1381)، نقد آرا، در تعریف و نظریه‌های گونه‌شناسی یاریگری، نامه‌ انسان‌شناسی.
----------- (1388)، ساخت جهانی همکاری، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 26.
---------- (1388)، بازتاب آموزه‌های دینی در فرهنگ ایرانی و بنیادهای دگریار ناهمتراز، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 46.
---------- (1389)، بازتابیده یاریگری در زبان و ادب فارسی (مشارکت در فرهنگ ایرانی)، کیهان فرهنگی، شماره 282 و 283.