نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکتری رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
این مقاله به مطالعه سیاست مسکن در ایران می‌پردازد. سیاست مسکن به‌عنوان بعدی از سیاست اجتماعی می‌تواند تحت تأثیر جهت‌گیری‌ها و رویکردهای دولت‌ها قرار گیرد. اما درباره اینکه در ایران دولت‌های گوناگون چه جهت‌گیری نسبت به سیاست مسکن داشته‌اند دریافت دقیقی وجود ندارد. این مسئله خصوصاً درباره گروه‌های کم‌درآمد دارای اهمیت مدیریتی است. پرسش این پژوهش این است که تأثیر عملکرد دولت‌ها بر سیاست مسکن اقشار کم‌درآمد در ایران چگونه بوده است؟ برای پاسخ به این پرسش سیاست مسکن در دو بعد درون داد قانونی و برون داد اجرایی در طول سال‌های 1358 تا 1392 با استفاده از داده‌های کیفی موردمطالعه قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد سیاست مسکن در بعد درون داد قانونی در بازه زمانی مورد بررسی تابعی از رویکرد دولت‌ها بوده است. اما از بعد برون داد اجرایی باوجود تفاوت در نوع سیاست‌گذاری مسکن در دولت‌های مختلف، نتایج و عملکرد سیاست‌گذاری در خصوص تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد مشابه بوده است. این بدان معنی است که سوای اختلافات در برخی درون دادهای قانونی، سیاست‌های دولت‌های یادشده در حوزه مسکن خصوصاً از دولت سازندگی تاکنون نتوانستند از چنان سنجیدگی و کارایی لازم برخوردار باشند که کم‌درآمدها را به حق خود در زمینه تأمین مسکن مناسب برسانند و لذا اسکان غیررسمی افزایش‌یافته و بر میزان بی‌مسکنی و بدمسکنی در طول سال‌های اخیر افزوده‌شده است. با فاصله گرفتن از دهه اول انقلاب تاکنون سیاست‌گذاری مسکن به‌گونه‌ای بوده که انباشت سرمایه را برای سوداگران فراهم کرده و از سوی دیگر منجر به شهروندزدایی از اکثریت جامعه گشته است. این امر منجر به کالایی شدن زمین و مسکن و رشد ارزش مبادلاتی آن شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Changing House Welfare Policies in Iran (1979-2013)

نویسندگان [English]

  • j h 1
  • zeinab emami ghafari 2

2 department of social welfare.

چکیده [English]

Abstract
This article studies the policy of housing in Iran. Housing policy as the next dimension of social policy can be influenced by the orientations and approaches of governments. However, there is no accurate indication of how different governments are oriented towards housing policy in Iran. This is especially important for low-income groups. The question of this research is that how did governments influence the housing policy of low-income groups? To answer this question, the housing policy was examined in two dimensions of legal input and Executive output over the years 1979 to 2013 using qualitative data. The results of the study showed that housing policy in the legal input was influenced by the government's approach. But from the executive perspective, despite the difference in the type of housing policy in different governments, the results and practices of housing policy have been similar to those of low-income groups. It means that Government policies have so far not been able to make such a viable and effective operation that lowers incomes to their right to provide adequate housing. Therefore, informal settlement has increased and the amount of homelessness has been increased over the recent years. With the advent of the first decade of the revolution, housing policy has so far provided for the accumulation of capital for traders and, on the other hand, has led to the Lack of
citizenship for the majority of society. This situation has led to the commoditization of land and the growth of its exchange value.
Keywords: Housing, State, Rent, Social Justice, Social Policy.
 

منابع
اطهاری، کمال. (1390). گزارش وضعیت اجتماعی ایران، مقاله مسکن؟؟؟؟؟، تهران: موسسه رحمان.
-  بیات، آصف. (1396)، سیاست‌های خیابانی (جنبش تهی‌دستان در ایران)، ترجمه: سید اسدالله نبوی چاشمی، تهران: شیرازه کتاب ما.
-  بابیو، نوربرتو. (1384)، چپ و راست؛ اهمیت یک تفکیک سیاسی، ترجمه: علی‌اصغر سعیدی، تهران: علم و ادب.
-  بلیک مور، کن. (1385)، مقدمه‌ای بر سیاست‌گذاری اجتماعی، ترجمه: علی‌اصغر سعیدی و سعید صادقی جقه، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
-  پورمحمدی، محمدرضا. (1394)، برنامه‌ریزی مسکن، تهران: انتشارات سمت، ویراست دوم.
-  ستار زاده، داوود. (1388)، بررسی شاخص‌های جمعیتی مسکن ایران در سال 1385. فصلنامه جمعیت، ش 67 و 68.
-  شیرعلی، ابراهیم. (1392)، مطالعه تحولات سیاست‌های مسکن در ایران بعد از انقلاب اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی، دانشگاه تهران.
-  صرافی، مظفر. (1381)، به‌سوی نظریه‌ای برای ساماندهی اسکان غیررسمی: از حاشیه‌نشینی تا متن شهرنشینی، فصلنامه عمران و بهسازی شهری، ش 8.
-  عزیزی مهر، خیام. (1389) دولت و سیاست‌های رفاهی در ایران معاصر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. (1368-1372)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. (1383-1379)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. (1378-1374)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. (1388-1384)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. (1394-1390)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
-  قاراخانی، معصومه. (1390)، پژوهش سیاست اجتماعی در ایران، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 9.
گزارش نگاهی بر وضعیت کلی بخش مسکن و شهرسازی (1395)، تهران: وزارت راه و شهرسازی، دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن.
-  گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1385)، بخش مسکن و شهرسازی در برنامه سوم توسعه و لایحه بودجه.
-  گزارش نگاهی بر سیاست‌های بخش مسکن در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1396)، پورتال وزارت راه و شهرسازی.
-  گزارش مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن (1394)، وزارت راه و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن، دفتر اقتصاد کلان.
-  مهندسین مشاور رهپو ساخت شارستان (1391)، گزارش ارزیابی طرح مسکن مهر، وزارت مسکن و شهرسازی، دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن.
-  نجفی، بنفشه (1385)، سنجش سهم عوامل مؤثر بر عرضه مسکن در مناطق شهری کشور طی سال‌های 1370- 1381، فصلنامه اقتصاد مسکن، ش 37 و 38.
-  هال، آنتونی و جیمز میجلی. (1388)، سیاست اجتماعی و توسعه، ترجمه: مهدی ابراهیمی و علیرضا صادقی، تهران: جامعه شناسان.
-  یزدانی، فردین. (1384). برآورد حجم یارانه مورد نیاز برای افزایش دسترسی خانوارهای کم‌درآمد به مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن، دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن.
-  یزدانی، فردین. (1387). ارزیابی برنامه‌های تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد و نظام پرداخت یارانه بخش مسکن در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه، در ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی برنامه پنجم، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت امور مسکن و ساختمان، جلد اول.
-  یزدانی، فردین. (1383). بررسی نظام یارانه‌ها در بخش مسکن، تهران: سازمان ملی زمین و مسکن.
-   Benito, Andrew, James Proudman and Getjan Vlieghe. (2004). House Price, Consumption and Mountary Policy, Financial Accelerator Approach, Journal of Financial Intermediation,1-22.
-   Bengtsson, Bo. (2001). Housing as Social Right: Implications for Welfare State Theory, Scandinavian Political Studies, Vol 24, No 4, 255-275.
-   Deng, F. (2017). A Theoretical Framework of The Governance Institutions of Low-Income Housing In China. Urban Studies Journal Limited, 1-16.
-   Fahey, Tony & Michell Noriss. (2011). Housing in the Welfare State: Rethinking the Conceptual Foundations of Comparative Housing Policy Analysis, International Journal of Housing Policy. Vol.11, No. 4, 439- 452.December.
-   Grimes, O. F, Jr. (1976). Housing for low- income families Baltimore: John Hopkins Press.
-   Murie, Alan. (2012). Housing In The Welfare State: Partitions Places and People. Local Economy, 27 (5-6), 480-485.
-   Malpezzi, S. (1990). Urban Housing and Financial Markets: some International Funding Community Initiatives, London: Earthscan.
-   Olsen, E. (2003). Housing Programs for Low-Income Households. National Bureau of Economic Research, University of Chicago Press.